Het is een zachte dag vandaag
Close Reading lessenserie – Deze maand staat de nieuwste dichtbundel van Rian Visser centraal: Het is een zachte dag vandaag. In deze bundel staan gedichten over diverse thema’s, zoals het klimaat, de toekomst, dromen of armoede.
Net als bij de vorige bundel, Alle wensen van de wereld, heeft Janneke Idenburg de prachtige illustraties gemaakt. Soms zelfs waren ze de inspiratiebron voor het bijbehorende gedicht.
Deze dichtbundel is geschreven voor jong en oud en kan al goed ingezet worden vanaf groep 3.
Nieuwsgierig geworden en kun jij ook wel een zachte dag gebruiken? Lees gauw verder en ontdek hoe je de bundel kunt inzetten voor Close Reading.
Boek van de maand
Close Reading is een wetenschappelijk onderbouwde aanpak, die leerlingen helpt om de (diepere) betekenis van een tekst daadwerkelijk te doorgronden. In deze rubriek 'Boek van de maand' vind je elke maand tips voor boeken, verhalen of gedichten die zich heel goed lenen voor Close Reading. Vaak krijg je er ook compleet uitgewerkte lessenseries bij. Laat je inspireren!
Niks
In deze lessenserie zetten we het gedicht Niks centraal. Voordat je ermee aan de slag gaat, is het goed om te weten dat lessenseries bij gedichten niet altijd uitgebreide sessies 1 en 2 bevatten. Sterker nog, soms kan het zo zijn dat je in één lesmoment alle sessies doorloopt, omdat je al snel de diepere laag aanboort. Wel lees je samen met de leerlingen het gedicht steeds weer opnieuw, gericht op het doel van de desbetreffende sessie.
Je zult merken dat de gehele lessenserie bij het gedicht Niks goed past in een of twee lesmomenten. Per sessie besteed je minder aandacht aan het ophalen van voorkennis dan dat je in andere lessenseries meestal doet.
Close Reading sessie 1
Wat zegt de tekst?
Leesdoelen:
- Ik kan vertellen wie een rol spelen in dit gedicht.
- Ik kan vertellen wat het thema van dit gedicht is en wat daarover wordt verteld.
Dit gedicht is geschreven vanuit de ik-persoon, maar ondertussen spelen een hoop andere personen ook een grote rol. Het antwoord op de welbekende ‘wie-vraag’, die je vaak in sessie 1 stelt, is in deze sessie dus helemaal niet zo eenduidig. Vraag de leerlingen daarom wie er allemaal een rol spelen in het gedicht, maar ook wie de hoofdrol speelt. Is dat de ik-persoon, is dat de moeder die liever niet wil dat dit allemaal bekend is of zijn het de vrienden die zo goed zorgen voor de ik-persoon? Of misschien zijn ze het wel allemaal? Door deze vraag met de coöperatieve werkvorm Placemat te behandelen, kan er een mooi groepsgesprek ontstaan over de diverse personen en hun zichtbaarheid in dit gedicht. Ga er nog niet al te diep op in, want deze vraag komt ook weer terug in sessie 3. Waarom? Tja, voor het antwoord moet je even doorlezen …
Ook de wat-vraag heb je vast vaker gesteld in sessie 1. Bij dit gedicht gebruik je de wat-vraag om het thema van het gedicht te achterhalen en wat daarover wordt verteld. Wat is er aan de hand met de ik-persoon en hoe maakt de schrijver dit duidelijk?
Close Reading sessie 2
Hoe wordt het in de tekst gezegd?
Leesdoelen:
- Ik kan vertellen hoe de vrienden omgaan met de situatie.
- Ik kan uitleggen waarom de titel ‘Niks’ is.
In dit gedicht zie je hoe de vrienden van de ik-persoon omgaan met de situatie, hoe ze voor de ik-persoon zorgen. De tekstgerichte vraag ‘Hoe gaan de vrienden om met de situatie?’ past daarom heel goed bij sessie 2. Zo komen we erachter dat ze eten geven als er honger is en kleding delen als er geen gymkleding is. Hierbij kun je meteen de betekenis van ‘licht in mijn hoofd en zwaar in mijn benen’ bespreken.
De volgende tekstgerichte vraag is er eigenlijk eentje voor sessie 3, maar leent zich er goed voor om te gebruiken als overgang van sessie 2 naar sessie 3. Namelijk: waarom is de titel ‘Niks’? Kunnen de leerlingen aangeven waarom zij denken dat voor deze titel gekozen is?
Close Reading sessie 3
Wat is de diepere betekenis van de tekst?
Leesdoelen:
- Ik kan vertellen wat wordt bedoeld met de zinnen: ‘Denk aan mijn moeder die dit liever niet wil’ en ‘Niks aan de hand’.
In het gedicht draait alles om armoede, om de zorg voor de ik-persoon die in armoede leeft, maar zeker ook om de moeder die niet wil dat ‘dit’ bekend is. En ook al is de hoofdpersoon heel open over diens situatie en de gevolgen van de armoede, toch zegt die ook ‘niks aan de hand’. Is dat eigenlijk wel zo? In deze sessie kijk je met de leerlingen naar de reacties van beide personen en bespreek je hun beweegredenen. Tekstgerichte vragen die je hierbij kunt stellen, zijn:
- Wat wordt bedoeld met ‘dit’?
- Waarom zou moeder ‘dit’ liever niet willen?
- Waarom zou het gedicht eindigen met ‘niks aan de hand’?
- Kun jij je verplaatsen in het gevoel van deze personen?
Weet je nog dat je in sessie 1 aan de leerlingen hebt gevraagd over wie de tekst gaat en wie de hoofdpersoon is? Laat die vraag weer terugkomen in deze sessie. Kijken de leerlingen, nu ze het gedicht meer doorgrond hebben, anders naar wie belangrijk is?
Weet je ook nog dat je sessie 2 eindigde met de vraag waarom de titel ‘Niks’ is? Nu jullie nog wat dieper in het gedicht zijn gedoken, kun je ook de titel nogmaals samen bekijken. Kunnen de leerlingen hier nu nog andere betekenissen aan geven?
Afhankelijk van hoe veilig het in de klas is, kun je dit gedicht gebruiken als start van een groepsgesprek over de vraag of leerlingen zelf, of mensen die zij kennen, ook wel eens in deze situatie hebben gezeten. Eventueel kun je de lessenserie ook gebruiken als opstap naar het lezen en bespreken van een krantenartikel of andere tekst over armoede in Nederland.
Andere dichtbundels
Ben je geïnspireerd geraakt en op zoek naar nog meer prachtige gedichten? Denk dan ook eens aan de volgende dichtbundels:
In Applaus voor mijn vinger vind je diverse hedendaagse gedichten over school, liefdesverdriet, ingewikkelde ouders en het opgroeien in een uitdagende wereld. Voor het schrijven van deze gedichten, geïllustreerd door Jan Jutte, heeft Erik van Os zich laten inspireren door zijn bezoeken aan middelbare scholen. Daardoor gaan ze over thema’s die jongeren zullen herkennen. Leuk weetje: enkele gedichten zijn op muziek gezet en via YouTube, Spotify en TikTok te beluisteren. Een mooie bundel voor de bovenbouw.
Een andere aanrader is de nieuwste bundel van Bette Westera, met illustraties van Henriette Boerendans: Dichter bij de seizoenen. In deze bundel neemt ze je mee naar de natuur in verschillende maanden en seizoenen. Maar dan wel zo, dat elk gedicht in een andere versvorm is geschreven. Het gedicht dat hoort bij de maand mei is bijvoorbeeld een spicht, terwijl het gedicht van oktober een rondelet is. En elk seizoen start met een haiku. Ken of herken je deze versvormen niet? Dat geeft niet: aan het eind van de bundel worden alle versvormen uitgelegd en krijg je tips om ze zelf te schrijven. Een mooie kans om met de leerlingen aan de slag te gaan met deze versvormen!
Close Reading bij andere gedichten
Ook in eerdere edities van onze rubriek ‘Boek van de maand’ staan gedichten centraal. Kijk bijvoorbeeld bij:
- het ‘Boek van de maand november 2022’, waarin we lessenseries bij gedichten uit verschillende lied- en dichtbundels voor de midden- en bovenbouw delen (Roltrap naar de maan, Ik denk dat ik ontvoerd ben en andere gedichten, Alle wensen van de wereld);
- onze lessenserie bij het stripgedicht Vakantiehondje uit het boek Draken met Stekkers (‘Boek van de maand februari 2021’);
- achtergrondinformatie over Close Reading bij gedichten, zoals bij het gedicht Smakelijk lezen uit de bundel Een stukje van de regenboog (‘Boek van de maand december 2020’).
Meer informatie
Enthousiast geworden en wil je meer weten over Close Reading? Neem dan contact op met Marieke van Logchem of Liz Bunte. Of neem een kijkje op de themapagina over Close Reading.
Meer uitgewerkte praktijkvoorbeelden zijn te vinden in de boeken Close Reading in de praktijk, verkrijgbaar via uitgeverij Pica.
Benieuwd naar onze boeken van de maand?
Er zijn zoveel mooie boeken en teksten bij allerlei thema’s, die je kunt gebruiken voor Close Reading. In deze rubriek tippen we je maandelijks nieuw verschenen boeken of zetten we oude bekende nog eens in de spotlights: het boek van de maand.
Hier zie je welke boeken deze titel allemaal hebben gekregen!