Er zijn zoveel mooie boeken en teksten bij allerlei thema’s die gebruikt kunnen worden voor Close Reading. Om je te tippen voor een nieuw verschenen boek of om een oude bekende nog eens in de spotlight te zetten, kiezen we iedere maand op onze site: het boek van de maand.
Boek van de maand oktober 2022
In deze editie zetten we twee prentenboeken van Oliver Jeffers in het zonnetje; een kunstenaar en auteur van diverse prentenboeken. Oliver’s prentenboeken, die hij zelf illustreert, zijn in meer dan 45 landen uitgegeven en hebben vele prijzen gewonnen. Denk bijvoorbeeld eens aan De krijtjes staken!, De grote bomenrover, Samen gaan bouwen, Vast of Een vriendje voor altijd. Volgens Oliver vertelt hij het verhaal in zijn prentenboeken op twee manieren, met woorden en met illustraties. En pas als deze samenkomen in het hoofd van de lezer wordt het gehele verhaal verteld.
Ga je de lessenserie inzetten? Deel het op social media via @Expertis Onderwijsadviseurs (LinkedIn en Facebook) of @Expertisadvies (Twitter)
Onderbouw:
Het eerste boek dat we bespreken is Die eland is van mij (2012).
Het boek gaat over Wilfred die een eland vindt. Hij noemt hem ‘Marcel’ en lijkt zich erg aan hem te hechten. Wilfred weet zeker dat Marcel van hem is. Marcel houdt zich aan allerlei regels die ze met elkaar hebben afgesproken, of toch niet? En is Marcel wel van hem, want wie is dat oude dametje die de eland ‘Rodrigo’ noemt en waarom noemt een oude man hem ‘Dominique’?
We werken dit boek grotendeels uit voor de onderbouw, maar het kan ook zeker in hogere groepen worden gelezen. De boodschap van de schrijver is: ”Het is een vraag of je echt iets kunt bezitten”, hier werken de leerlingen in drie sessies naartoe.
Sessie 1:
- Ik kan vertellen wat er aan het begin, midden en einde met de eland gebeurt.
- Ik kan vertellen welke personen denken dat de eland van hen is.
In deze eerste sessie kan je heel goed met de leerlingen praten over Wilfred, het oude dametje en het oude heertje die allemaal denken dat de eland van hen is.
Om de leerlingen te laten achterhalen wat er in het verhaal gebeurt, kun je ze enkele belangrijke prenten uit het boek op de juiste volgorde laten leggen. Je kunt de platen kiezen waarop te zien is welke personen de eland tegenkomt. Laat ze niet alleen de platen op de juiste volgorde leggen, maar bied ze ook taalruimte door ze het verhaal aan elkaar te laten vertellen, aan de hand van de platen.
Tip: het is aan te bevelen om de figuurtjes en een knuffel van een eland te hebben zodat de leerlingen aan de verteltafel het verhaal kunnen uitspelen. Ook zou je daarna de personen die de eland ontmoet kunnen laten tekenen. In de groepen drie en vier kunnen de leerlingen bij hun tekeningen een onderschrift schrijven.
Sessie 2:
- Voor de jonge kinderen: Ik kan vertellen wat Wilfred met de eland doet.
- Voor leerlingen die ouder zijn: Ik kan vertellen en onderstrepen welke regels Wilfred gebruikt en waar de eland zich aan houdt en aan waar hij zich niet aan houdt.
Deze tweede sessie start met een korte terugblik op de vorige sessie. Kunnen de leerlingen het verhaal, aan de hand van de belangrijkste platen, nog eens aan elkaar vertellen? Daarna lees je het verhaal opnieuw voor (of alleen de pagina’s met de betreffende platen) en bespreek je met de leerlingen de dingen die Wilfred met de eland doet. De oudere leerlingen kunnen op zoek gaan naar de regels die Wilfred voor Marcel opstelt. Doe hierbij de eerste regels voor en schrijf deze bijvoorbeeld in een schema. En wat vinden zowel de jongere als de oudere leerlingen; houdt Marcel zich aan de regels die Wilfred stelt?
Sessie 3:
- Ik weet hoe Wilfred zich in het verhaal zich voelt en waarom.
- Ik weet wat de schrijver ons wil vertellen in dit boek.
Wilfred is eerst heel erg blij met zijn eland, maar later raakt hij hem kwijt en is hij boos en verdrietig. En natuurlijk is hij weer blij als Marcel hem bevrijdt. De eland hoeft zich dan niet meer aan zijn regels te houden. Wilfred realiseert zich dat de eland niet zijn bezit is. Hij is blij met hem als hij er is. Hier past heel mooi een gedragspatroongrafiek bij. Een gedragspatroongrafiek is een grafiek, waarbij leerlingen bij een aantal platen een passende emotie kiezen. Door deze emoties aan elkaar te verbinden, ontstaat een grafiek (zie voor een voorbeeld blz. 61 van het basisboek Close Reading).
Voor de hogere groepen is het mooi om niet alleen te kijken naar de emoties van de Wilfred, maar ook het gesprek te voeren over wanneer iets in je bezit is. En kan je iets (een persoon of een dier of een land) echt wel in je bezit te hebben? Mogelijk kun je met een enkele stellingen het gesprek voeren. *Jouw huisdier is jouw bezit. *Een kind is het bezit van de ouder. *Speelgoed is van jou. *Je vriendje is van jou. *Het boek dat je leest is van jou. * Nederland is van jou.
Wil je met dit onderwerp aan de slag met de midden- en bovenbouw, dan past hier heel goed Het fortuin van Fausto bij, een moderne fabel van Oliver Jeffers.
Midden- en bovenbouw:
Het tweede boek dat we bespreken is Een vriendje voor altijd (2015).
Dit prentenboek, geschreven door Eoin Colfer en geïllustreerd door Oliver Jeffers gaat over Mattie, een verzonnen vriendje dat zijn best doet om voor iedereen het allerleukste vriendje te zijn. Mattie is blij als zijn vriendje uiteindelijk een echt vriendje vindt om mee te spelen, maar soms zou hij zélf een vriendje voor altijd willen hebben. Zal Sam zo’n vriendje zijn?
Dit verhaal leent zich er goed voor om tijdens het voorlezen samen te voorspellen hoe het verhaal verder zal gaan.
Sessie 1:
- Ik kan vertellen wat er in het verhaal gebeurt.
Dit prentenboek is prachtig opgebouwd. Eerst maak je kennis met Mattie en zijn werkwijze, vervolgens zie je hoe Mattie een vriendschap opbouwt met Sam, waarna de vriendschap zich uitbreidt met twee andere vrienden. Dit kwartet krijgt vervolgens een andere vorm, omdat Mattie een diepere vriendschap aangaat met Maartje.
In deze eerste sessie gaan de leerlingen de tekst zelf opdelen om zo het verhaal na te kunnen vertellen. Dit kan op diverse manieren. Zo kan je aan de leerlingen vragen om de belangrijkste gebeurtenissen te beschrijven aan de hand van signaalwoorden zoals ‘eerst, daarna, vervolgens, ten slotte’. Een andere optie is om de leerlingen te laten beschrijven wat er in het begin, het midden en het einde van het verhaal gebeurt, om dit vervolgens aan elkaar te laten vertellen. Laat je leerlingen zien hoe jij belangrijke gebeurtenissen uit de tekst haalt én welke signaalwoorden en -zinnen daarvoor zorgen, zodat ze deze aanpak van jou kunnen overnemen.
Sessie 2:
- Ik kan vertellen wanneer Mattie verschijnt en verdwijnt. En waarom hij soms wel en soms niet verdwijnt.
- Ik kan vertellen hoe de vriendschap tussen Mattie en Sam zich ontwikkelt.
Duik in deze sessie met de leerlingen in het verschijnen en verdwijnen van Mattie; wanneer verschijnt en verdwijnt hij? Hoe kan het dat hij eerst een beetje verdwijnt bij Sam en vervolgens nooit meer verdwijnt? En hebben zij wel eens een onzichtbaar vriendje gehad?
Om in sessie drie met de leerlingen te kunnen spreken over hún vriendschappen, ga je in deze sessie eerst bespreken hoe de vriendschap tussen Mattie en Sam zich ontwikkelt. En is Sam het vriendje waar Mattie altijd van heeft gedroomd? Dit biedt je meteen de kans om met de leerlingen extra te kijken naar de grapjes die de schrijver en illustrator in de tekst en afbeeldingen hebben verwerkt. Want waarom heet het duo ‘Het dramatische duo’ en het kwartet ‘Het Harrewarkwartet’? En waarom is het publiek toch steeds zo verward?
Sessie 3:
- Ik kan een karakterschets maken van Mattie.
- Ik kan vertellen wat de schrijver bedoelt met de zin ‘elke vriendschap luistert naar dezelfde wetten’.
Mattie is een bijzonder onzichtbaar vriendje, want hij komt als je je eenzaam voelt en verdwijnt als je zelf vrienden kunt maken (zoals de leerlingen achterhaald hebben in sessie twee). Hoe zouden de leerlingen Mattie beschrijven? Welke karaktereigenschappen dichten zij hem toe? Maak hier een schrijfopdracht van. Laat zien hoe jij zelf op zoek gaat naar een karaktereigenschappen en hoe jij dit omzet in een karakterschets. Laat de leerlingen geleidelijk deze stappen overnemen, eerst samen en ten slotte alleen.
Hulpzinnen als ‘Mattie is ……………., omdat in de tekst staat dat hij ……………’ of ‘Mattie is een ……………….jongen, omdat in de afbeeldingen te zien is dat hij ……………..’ kunnen hierbij helpend zijn.
Wat bedoelt de schrijver toch met de zin ‘elke vriendschap luistert naar dezelfde wetten’? Hier worden gedurende het verhaal meerdere aanwijzingen voor gegeven, zowel in de tekst als in de prenten. Laat de leerlingen eerst zien hoe jij enkele wetten vindt, voor zij zelf de andere wetten zoeken. Als ze allemaal gevonden zijn, maak dan de overgang naar hoe leerlingen naar deze wetten kijken. Zijn ze het met deze vriendschapswetten eens? Gaat dit ook zo in hun vriendschappen of gelden daar andere ‘wetten’? En veranderen hun vriendschappen ook wel eens zoals de vriendschap tussen Mattie en Sam?
Ken je het prachtige prentenboek De grote bomenrover (2017) van Oliver Jeffers?
In het bos is niet alles zoals het zou moeten zijn, er verdwijnen namelijk steeds allerlei takken. En takken, die verdwijnen niet zomaar, daar zijn de dieren van het bos het wel over eens. Omdat iedereen een waterdicht alibi heeft, starten de dieren een onderzoek om tot op de bodem uit te zoeken wie de bomenrover is.
In dit boek spelen zich twee verschillende verhalen tegelijkertijd af; enerzijds het verhaal van de dieren die op zoek gaan naar de bomenrover, waarbij elk dier een eigen opsporingstaak krijgt. En anderzijds zie je op elke afbeelding de echte bomenrover en wat hij doet met de takjes die hij rooft. Tót de twee verhalen bij elkaar komen. De illustraties vertellen hierbij misschien nog wel het grootste gedeelte van het verhaal en nodigen uit om zelf als een detective te speuren naar de bomenrover.
Diane Faber, lerares op SBO Michaëlschool en specialist jonge kind, ging met haar groep aan de slag met dit prentenboek. Kijk hoe zij met haar leerlingen nadacht over hoe de takken uit het bos verdwijnen en hoe de leerlingen als rechercheur dit raadsel zouden aanpakken:
Wil je meer van Diane’s lessen zien, volg haar dan op Twitter via @DianeRFaber1. Bedankt Diane, dat je dit met ons wilde delen!
Andere titels van Oliver Jeffers:
Meer informatie
Enthousiast geworden en wil je meer weten over Close Reading? Neem dan contact op met Ebelien Nieman, Karin Versloot of Marieke van Logchem of neem een kijkje op de site. Andere praktijkvoorbeelden zijn te vinden in de praktijkboeken van Close Reading, verkrijgbaar via uitgeverij Pica.
TIP | Boek van de maand - Sinterklaas editie
Eerder deelden we prachtige lessenseries bij ‘Het Geheime Boek van Sinterklaas’, helemaal passend bij deze tijd van het jaar. Klik hier om verder te lezen.
Benieuwd naar onze boeken van de maand?
Er zijn zoveel mooie boeken en teksten bij allerlei thema’s die gebruikt kunnen worden voor Close Reading. Om je te tippen voor een nieuw verschenen boek of om een oude bekende nog eens in de spotlight te zetten, kiezen we iedere maand op onze site: het boek van de maand. Hier zie je welke boeken deze titel allemaal hebben gekregen!