Er zijn veel mooie boeken en teksten over allerlei thema’s, die gebruikt kunnen worden voor Close Reading. In deze rubriek tippen we je maandelijks nieuw verschenen boeken of zetten we oude bekende nog eens in de spotlights: het boek van de maand.

Boeken van de maand november 2023

‘Hij komt, hij komt … die lieve, goede Sint!’ In november kwam Sinterklaas weer in ons land aan. Vol verwachting klopt ons hart … Scholen besteden in deze spannende en gezellige tijd voor kinderen veel aandacht aan Sinterklaas binnen verschillende thema’s. In deze editie van ‘Boek van de maand’ bespreken we daarom drie boeken die goed passen bij dit prachtige feest.

Sessie 1:

Doel:

• Ik weet over wie het boek gaat, wat diegene doet en waar het verhaal zich afspeelt.

In de eerste sessie is het fijn om de grote lijn helder te krijgen. Over wie gaat dit boek? Wat is diegene aan het doen? En waar speelt het verhaal zich allemaal af? Probeer ook in te zoomen op de bakker zelf: wat leren we over dit beroep op de eerste pagina? Noteer dit in een mindmap.

Sluit de sessie af door de werkvorm ‘Waar/niet waar’ in te zetten. Bedenk stellingen en laat leerlingen overleggen of die stelling waar is (duim omhoog) of niet waar is (duim omlaag).

Sessie 3:

Doel:

• Ik kan twee teksten over het proces van broodbakken met elkaar vergelijken en de overeenkomsten herkennen.

Gebruik in deze sessie bijvoorbeeld het gedicht ‘De bakker’ uit Later word ik … De beroepengids voor kleuters van Marianne Busser en Ron Schröder:

• Lees het gedicht eerst in het geheel voor.
• Laat leerlingen daarna hun strook van sessie 2 erbij pakken en geef hun een wasknijper.
• Lees een strofe voor en laat leerlingen overleggen welke stap op hun strook bij de strofe hoort. Laat ze daarbij de wasknijper zetten.
• Bespreek na waarom ze dit vinden/denken.

In het gedicht worden sommige stappen bij het bakken van brood overgeslagen (zoals het rijzen van het deeg). Kijk hier samen met de leerlingen kritisch naar. Kunnen we zelf een strofe erbij bedenken, zodat het gedicht kloppend wordt en er geen stappen worden overgeslagen?

Inkijkje in de praktijk

Door te werken met thema’s doen kinderen veel kennis van de wereld op. Het is mooi om nieuwe kennis ook betekenisvol te maken. Leerlingen van de Oranje Nassau School in Culemborg gaan na deze lessenserie daarom op stap naar een echte bakker. En dat niet alleen, de leraren ontwikkelden er nog een vierde sessie bij. In die sessie bedenken ze samen met de leerlingen vragen die ze kunnen stellen aan de bakker.

De leerlingen nemen behalve de vragen ook de strook van sessie 2 mee als ze op bezoek gaan. Zo kunnen ze hun nieuw opgedane kennis koppelen aan een betekenisvolle situatie. Ook in de bakkerij zetten de kinderen de wasknijper bij de goede stap en doen zo actief mee met de rondleiding.

Daarnaast maken de leerlingen daadwerkelijk het deeg en bakken ze brood in de klas. Hierdoor gaat de tekst nog meer leven!

Brood bakken in groep 1/2 op de Oranje Nassauschool in Culemborg, naar aanleiding van sessie 2 bij het boek ‘De bakker’.

Sessie 1:

Doel:

• Ik weet wat dit voor soort teksten zijn.

De teksten die we voor deze lessenserie gebruiken vind je op pagina 106 tot en met 113. In de eerste tekst wordt uitgelegd hoe speculaaspoppen zijn ontstaan, waarna twee recepten voor speculaasjes en taaitaai worden gegeven. Er is specifiek voor deze twee recepten gekozen, omdat de koeken erg lijken op de koeken die de middeleeuwse monniken bakten. Bespreek in deze sessie met elkaar de drie teksten: wat zijn dit voor soort teksten en waar vind je in elke tekst welke informatie?

Sessie 2:

Doelen:

• Ik kan vertellen hoe speculaaspoppen zijn ontstaan.
• Ik kan speculaaspoppen en taaitaai bakken aan de hand van een recept.
• Ik kan vertellen welke ingrediënten aan het recept zijn toegevoegd en waarom.

Op pagina 106 wordt uitgelegd hoe speculaaspoppen zijn ontstaan. Monniken bakten eerst koeken met specerijen om mee te geven aan zieken en reizigers. Daarna werden dit peperkoeken en ten slotte speculaas. Het maken van een tijdlijn helpt de leerlingen om beter te snappen hoe speculaaspoppen zijn ontstaan en hoe ze zich hebben ontwikkeld tot de speculaaspoppen die wij nu kennen. Dit maakt ook het volgen van de recepten veel betekenisvoller.

Sessie 3:

Reflecteer met de groep op de bruikbaarheid van de recepten. Vragen waaraan je kunt denken, zijn:

• Klopt de beschrijving als je de stappen in de tekst volgt?
• Zijn de illustraties nodig of is de tekst ook zonder de illustraties goed te begrijpen? Welke illustraties zouden er beter bij passen?
• Pak een ander recept voor speculaasjes en/of taaitaai erbij. Welk recept is beter te volgen en waarom?

Inkijkje in de praktijk

Op basisschool Het Sterrenlicht in Bunschoten-Spakenburg zagen we – tijdens een lesobservatie – dat leerlingen van groep 1 iets gingen bakken aan de hand van een recept. Allereerst las de leraar voor welke ingrediënten er allemaal in het recept stonden. De leerlingen plakten de juiste plaatjes op een vel.

Vervolgens las de leraar de bereidingswijze voor. Ook hier waren foto’s bij gezocht. De leerlingen luisterden goed en bepaalden welke foto bij welke stap van het recept hoorde. Ook deze foto’s werden in de juiste volgorde geplakt. En toen was het zover: het bakken! De leerlingen vertelden in koor welke ingrediënten er allemaal in moesten en zetten deze klaar. Continu werd gewezen op de ingrediëntenlijst: hebben jullie alles gepakt dat nodig is?

Vervolgens gingen de leerlingen aan de slag met het recept. Ook hierbij werd elke keer gewezen op het recept: Hebben we gedaan wat er staat? Wat is onze volgende stap? Daarna keken de leerlingen ook nog of de plaatjes hadden geholpen om het baksel te maken. En ten slotte … was het tijd om te genieten van alle lekkernijen!

Close Looking

Bij Close Looking staat het (herhaald) bekijken van de afbeeldingen centraal. In het volgende overzichtje zie je wat een ‘slimme kijker’ doet.

Sessie 1:

Doel:

• Ik kan vertellen welke hulppieten op de plaat te zien zijn, waar de hulppieten zijn en wat er gebeurt.

Op de plaat zijn allerlei hulppieten te zien: oude dames, jonge mannen, oude mannen, jonge vrouwen, oude vrouwen en sportieve vrouwen. Welke hulppieten zouden dit zijn? De sportpiet, modepiet, knutselpiet, postpiet, snoeppiet of computerpiet? Ook zijn verschillende ruimtes te zien en verschillende attributen waar de pieten mee kunnen oefenen.

• Geef de leerlingen de plaat op A3-formaat en laat ze in de werkvorm ‘Tweepraat’ aan elkaar vertellen wat ze zien, welke hulppieten op de plaat te zien zijn, waar ze zijn en wat er gebeurt. In de ‘Tweepraat’ benoemen de leerlingen om beurten een aspect.
• Je kunt er ook voor kiezen om de picto’s ‘Wie’, ‘Wat’ en ‘Waar’ te gebruiken, zodat je rollen kunt verdelen in de werkvorm ‘Rondpraat’.
• Als aanvulling kunnen de leerlingen van groep 4, 5 en 6 in de werkvorm ‘Tweepraat en schrijf’ opschrijven wat ze zien. Laat ze bijvoorbeeld noteren wat de pieten allemaal moeten kunnen om een goede hulppiet te worden.

Bij al deze werkvormen is het van belang dat je modelt hoe je de opdracht uitvoert. Ook is het belangrijk om duidelijk te maken wat je van de leerlingen verwacht.

Sessie 2:

Doel:

• Ik kan vertellen welk tijdpad de hulppieten moeten volgen om uiteindelijk het diploma in ontvangst te nemen.

Op de plaat is te zien waar de hulppieten beginnen en welke activiteiten ze achtereenvolgens moeten doen om hun diploma te halen. Zo is er een oude dame te zien die bij binnenkomst de QR-code gebruikt. Wellicht is het leuk om haar te volgen en te zien wat ze doet in de verschillende ruimtes. Je kunt hiervoor een tijdlijn, tijdbalk of ander schema gebruiken.

Je kunt bij deze sessie goed de bijbehorende krant gebruiken. Zo kunnen de leerlingen tijdens het voorlezen van de tekst ‘Trainingsdagen voor Hulppieten zijn van start gegaan’, op de plaat omcirkelen wat zij horen. En als leerlingen zelf lezen, kunnen zij het pad dat de hulppieten moeten volgen onderstrepen (van binnenkomst naar diploma). Let ook op de woordgrapjes in de krant, bijvoorbeeld de namen die de journalist gebruikt: P. Akje, T. Reurniet, G. Lanshaar, en K. Emper. Fantastisch! Deze en andere grapjes kun je de leerlingen laten omcirkelen in de tekst.

Tip: Er zitten ook veel humoristische situaties in de afbeelding. Laat leerlingen deze opzoeken en vervolgens aan elkaar vertellen.

Sessie 3:

Doel:

• Ik kan vertellen welke hulppieten geschikt zijn om hulppiet te worden.

In deze sessie kun je de leerlingen laten nadenken over de vragen: In welke mate leren de hulppieten door deze training de vaardigheden die nodig zijn? Zijn alle hulppieten geschikt om hulppiet te zijn? Zouden zij het diploma wel halen? Zo komt er een oude vrouw binnen die het pad volgt om hulppiet te worden. Is dit voor haar eigenlijk wel te doen? Hoe zou ze zich voelen? En hoe zal de man die wegloopt zich voelen? Zou hij een diploma hebben gehaald? Wie zou jij een diploma geven en waarom? En tot slot: wat zou Sinterklaas op deze plaat eigenlijk doen en hoe voelt hij zich?

Hier past goed de werkvorm ‘Hoeken’ bij. Je kiest vier hulppieten en hangt hun afbeeldingen in vier verschillende hoeken. Welke piet is volgens de leerlingen geschikt voor hulppiet en waarom? Laat ze naar de juiste hoek lopen en het aan elkaar vertellen.

Gebruik in de hogere groepen de tekst uit de bijbehorende krant. Waar lees je hoe de pieten zich voelen? Laat de leerlingen dit in de tekst aangeven met een kleur en laat hen aangeven wie wel of niet het diploma kan halen. 

Tip: Heb je nog een ouder exemplaar van het boek? Dan kun je oudere leerlingen de platen uit de eerdere versie laten vergelijken met de platen uit de nieuwe versie. Welke verschillen zien ze en waarom is dit boek een verbetering ten opzichte van het oude?