Expliciete Directe Instructie (EDI) in het voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs gaan veel lesmethoden uit van de didactiek ‘leren door te doen’. Om leerlingen te laten leren is het echter ook nodig dat leraren in de les een duidelijke rol innemen. Zo is het onder meer belangrijk dat zij kraakheldere instructie geven en samen met de leerlingen de leerstof inoefenen. Expliciete Directe Instructie (EDI) is een wetenschappelijk onderbouwd lesmodel dat daarbij houvast geeft. Expertis Onderwijsadviseurs ondersteunt scholen bij de invoering van EDI, zodat iedereen in het team het lesmodel in de vingers krijgt.

Expliciete Directe Instructie is een onderbouwd, effectief lesmodel dat hoge leerresultaten oplevert. Leerlingen leren niet alleen beter en meer, maar doen door de aanpak ook veel succeservaringen op die bijdragen aan hun zelfvertrouwen.

Het model is ontwikkeld door de Amerikaanse John Hollingsworth en Silvia Ybarra. Expertis maakte het lesmodel toegankelijk voor het onderwijs in Nederland. Inmiddels wordt er op vele Nederlandse scholen succesvol mee gewerkt.

Wat kenmerkt EDI?

EDI kenmerkt zich door een stapsgewijze aanpak. Het lesmodel kent een aantal vaste fasen (zie het kader hierna), waarbij elke les een duidelijk lesdoel heeft. Bij de start van de les heeft de leraar een centrale rol, namelijk: het verzorgen van een ijzersterke instructie. De leraar legt expliciet uit en modelt diverse voorbeelden, waar hij vervolgens vragen over stelt. Ook vindt begeleide inoefening plaats: samen met de leraar of met elkaar oefenen leerlingen de stof in.

De leraar controleert voortdurend of de leerlingen de uitleg hebben begrepen. Op basis daarvan geeft de leraar feedback en stemt hij de instructie af op dat wat de leerlingen nodig hebben. Zo leidt de leraar de leerlingen naar beheersing van het lesdoel. 

Gedurende de les wordt de verantwoordelijkheid steeds meer aan de leerlingen overgedragen. Dit wordt ook wel scaffolding genoemd: de leraar bouwt een ‘steiger’ op om de leerlingen te ondersteunen, en haalt deze weg zodra het kan. Zo wordt als het ware een brug richting het zelfstandig werken gelegd. Het doel is dat de leerlingen de lesstof beheersen en uiteindelijk zelfstandig aan de slag kunnen.

Door de diverse technieken die worden ingezet, is een EDI-les een interactieve les. De leraar activeert de leerlingen voortdurend en betrekt hen bij de les. Leerlingen noteren bijvoorbeeld zaken op hun eigen whiteboard (wisbordje), zodat de leraar de mate van begrip kan controleren. De leraar geeft ook veel willekeurige beurten aan leerlingen, zodat hij een goed beeld krijgt van de mate waarin de groep de stof beheerst. En door de interactie met en tussen leerlingen (veel overleg tussen schoudermaatjes) wordt een brug gelegd richting de zelfstandige verwerking.

Al deze technieken leveren waardevolle informatie op voor het vervolg van de les. De leraar kan op deze manier formatief handelen: het beeld dat leerlingen geven gebruikt de leraar om te bepalen hoe de les verder verloopt.  

De lesfasen van EDI

1. Voorkennis activeren – Je activeert wat leerlingen al weten.

1. Het lesdoel – Je maakt duidelijk wat de leerlingen gaan leren.
2. Instructie – Je deelt je kennis en onderwijst expliciet hoe je het lesdoel bereikt.
3. Begeleide inoefening – Je draagt de verantwoordelijkheid geleidelijk over aan de leerlingen (op basis van controle van het begrip).
4. Kleine lesafsluiting – Je controleert of iedereen het zelfstandig kan.
5. Zelfstandige verwerking – Leerlingen oefenen met opdrachten bij het lesdoel.
6. Verlengde instructie – Je zorgt ervoor dat álle leerlingen het lesdoel halen.
7. Verdiepende instructie – Je daagt sterke leerlingen uit.
8. Grote lesafsluiting – Je evalueert het leerproces.

Bron: Hollingsworth, J. & Ybarra, S. (Vertaling: M. Schmeier). (2020). Expliciete Directe Instructie 2.0. Tips en technieken voor een goede les. Pica.

Onderbouwing van EDI

In diverse leerkrachteffectstudies is aangetoond dat de onderliggende principes van EDI effectief zijn.¹ Bovendien is EDI gebaseerd op studies in de cognitieve leerpsychologie, die tot belangrijke inzichten hebben geleid in hoe mensen leren.² Zo zijn bijvoorbeeld de tien didactische principes van Rosenshine verweven met het EDI-lesmodel. Deze principes zijn gebaseerd op onderzoek in de cognitiewetenschappen (waarin centraal staat hoe onze hersenen informatie verwerven en verwerken), op onderzoek naar hoe expertleraren doceren en op onderzoek naar de cognitieve ondersteuning van het leren (effectieve instructiemethoden).

Teamscholing

Wil je aan de slag met EDI in jouw school? Expertis ondersteunt teams om het EDI-lesmodel schoolbreed toe te passen. Daarbij leveren we maatwerk. Wat betekent dat concreet?

• We starten met een intakegesprek. Hierin hebben we het over jullie keuze voor het instructiemodel en over de (voor)kennis en vaardigheden van het team. Deze informatie is de basis voor een traject op maat. We sluiten zo goed mogelijk aan bij de beginsituatie van de school.
• Onze scholing bestaat uit verschillende modules. Denk aan modules over ‘hoe leren werkt’, ‘lesdoelen,’ ‘begeleide inoefening’ en ‘omgaan met verschillen.’ Deze kun je als school op je eigen tempo doorlopen en passen we aan jullie situatie aan.

Duurzame aanpak

In dit traject is er veel aandacht voor de verduurzaming van de aanpak. Zo zorgen we er samen voor dat EDI blijvend een plek krijgt in jullie onderwijs en niet verwatert. Om die reden vullen we de teamscholing aan met lesbezoeken en co-teaching; een vorm van coaching-on-the-job, waarbij de leraar en coach samen lesgeven. We zetten een stuurgroep ín de school op. De stuurgroepleden leren hoe zijlesbezoeken kunnen afleggen en effectieve feedbackgesprekken met collega’s kunnen voeren. De onderwijsadviseur van Expertis begeleidt de stuurgroep om EDI te borgen in de school.

Opleiding EDI-coach

Als EDI is geïmplementeerd in jullie onderwijs, kunnen een of meer collega’s ook de Opleiding EDI-coach volgen. De EDI-coach begeleidt leraren bij het goed (en nog beter) toepassen van EDI en draagt bij aan de verduurzaming en borging van EDI in de hele school.

Meer lezen?

Wil je meer weten over EDI? Enkele leestips:

• Download onze gratis minigids Expliciete Directe Instructie in het voortgezet onderwijs. Hierin lees je meer over de EDI-lesfasen, de bijbehorende technieken en hoe je zelf met EDI aan de slag kunt gaan.
• Lees het interview met Elise Heshof, leraar biologie aan het Kesper College in Gouda. Ze is geschoold in EDI en past de aanpak met veel enthousiasme toe in haar lessen.
• Lees het boek Expliciete Directe Instructie in het vo. Tips en technieken voor een goede les waarin Marcel Schmeier helder uiteenzet wat EDI inhoudt.

Ook interessant:

• het artikel Werken aan kansengelijkheid binnen het voortgezet onderwijs, wat vraagt dit van de docent? van onderwijsadviseur Manon Biemans;

• het artikel Afstemmen van instructie. Drie essentiële tips voor het omgaan met verschillen in je klas van EDI-expert Marcel Schmeier

Bronnen

1. Rosenshine, B. (2010). Principles of Instruction (Band 21 ‘Educational Practices series’). International Academy of Education and International Bureau of Education.
2. Sweller, J., Van Merrienboer, J. J. G., & Paas, F. G. W. C. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Educational Psychology Review, 10(3), 251–296. https://doi.org/10.1023/A:1022193728205
   Willingham, D. T. (2009). Why don’t students like school? A cognitive scientist answers questions about how the mind works and what it means for the classroom. Jossey-Bass/Wiley.