Van lerende leerling naar lerende school
Interview met Thijs Hagen: schoolleider van R.K. basisschool Het Baken in Nijkerk
Hoe basisschool Het Baken Lesson Study inzette om te werken aan een lerende cultuur.
‘Hoe werken we aan een lerende cultuur in ons schoolteam en hoe verhogen we de kwaliteit van onze lessen?’ Basisschool Het Baken maakte een grote stap in de professionalisering van het onderwijs. De school zette de ontwerpcyclus van Lesson Study in om teambreed te leren van en met elkaar. “Als leraar wil je dat de lessen die je geeft (vak)didactisch en pedagogisch goed in elkaar zitten, zodat de leerlingen in jouw klas zich optimaal ontwikkelen. Maar wat is dan precies een goede les? Door ieders expertise optimaal te benutten, hebben we een flinke groei als lerende organisatie doorgemaakt.” Thijs Hagen, schoolleider van Het Baken, vertelt hoe Het Baken gebruik heeft gemaakt van Lesson Study en wat het leerlingen en leraren heeft gebracht.
Het Baken ging onder begeleiding van Expertis aan de slag met Lesson Study. Lesson Study is een werkwijze die bestaat uit een ontwerpcyclus waarbij het leren van leerlingen centraal staat. In zes stappen ontwerpen leerkrachten op basis van wetenschappelijke literatuur een onderzoeksles, die ze vervolgens geven, bekijken en analyseren. Door de les met elkaar te evalueren, aan te passen en opnieuw te geven, leren ze van en met elkaar.
Hagen vertelt: “”We wilden stevig inzetten op een lerende cultuur in onze school. We zochten met elkaar naar een manier om de talenten en specialismen binnen ons team zo goed mogelijk te gebruiken. We waren gewend om onze eigen lessen te ontwerpen en te geven, maar wilden graag meer van elkaar leren. Een van de manieren die we daarbij hebben ingezet, is Lesson Study.”
Thijs Hagen, schoolleider ‘Het Baken’
“We zochten met elkaar naar een manier om vanuit een lerende schoolcultuur de talenten en specialismen binnen ons team zo goed mogelijk te gebruiken.”
De ontwerpcycli
Het Baken heeft onder begeleiding van een procesbegeleider van Expertis twee ontwerpcycli doorlopen. Per ontwerpcyclus doorliepen ze in een team van vier collega’s de volgende zes stappen:
- Onderzoeksthema en onderzoeksvraag kiezen
- Een onderzoeksles ontwerpen op basis van literatuuronderzoek
- De onderzoeksles geven en observeren
- Het rendement van de onderzoeksles evalueren
- De les voor de tweede keer geven en evalueren
- Reflecteren en conclusie trekken
Hagen: “Tijdens de eerste ontwerpcyclus hebben we gewerkt aan het thema begrijpend lezen. We wilden graag weten hoe je door middel van Close Reading betere ondersteuning kunt bieden aan leerlingen met verschillende leesniveaus. Een belangrijke uitkomst was dat je als leraar niet alleen kunt differentiëren in de lesstof die je de leerlingen aanbiedt, maar ook in de denkvragen die je ze stelt.”
Hagen is blij met het rendement van de eerste ontwerpcyclus: “Je moet niet verwachten dat leerlingen na een ontwerpcyclus meteen enorme prestatiesprongen maken. Het rendement zit voor ons niet alleen in meetbare resultaten, maar ook in de ontwikkeling die je als team doormaakt. We merkten bijvoorbeeld dat leraren door dit experiment meer vertrouwen hebben gekregen in hun manier van lesgeven en zich bekwamer voelen. Ook kregen ze meer zicht op de leerlijn van groep 1 tot groep 8. Door te kijken in andere klassen, zagen ze wat er in andere leerjaren gebeurt. Dit alles draagt ook positief bij aan de ontwikkeling van de leerling.”
In de tweede ontwerpcyclus stond rekenen centraal. Het team onderzocht tijdens deze cyclus hoe leerlingen hun rekenvaardigheden zo goed mogelijk kunnen automatiseren. “Uit de tweede ontwerpcyclus leerden we dat we het als team lastig vinden om leerlingen vanuit hoge verwachtingen los te laten. We hechten veel waarde aan sturende instructie, waardoor leerlingen te weinig verwerkingstijd krijgen. Ook dat is een belangrijke bevinding waar we mee aan de slag moeten.”
Bovenbouwlocatie het Baken
De kracht van Lesson Study
De kracht van Lesson Study schuilt volgens de makers in een intensieve samenwerking, verdieping in pedagogische en vakdidactische kennis, leerlinggerichtheid en onderzoek. Hagen licht toe: “De kracht van Lesson Study zat voor ons in de samenwerking tussen leraren. Omdat leraren voorheen hun eigen lessen voorbereidden, vraagt het leren van elkaar om een cultuurontwikkeling binnen de school. Het was binnen ons team geen gewoonte om bij elkaars lessen te kijken. Als er dan ineens een collega komt observeren bij jouw les, voelt dat kwetsbaar. Het grote voordeel van Lesson Study is dat de focus ligt op de inhoud en het rendement van de les. Ieder teamlid observeert een leerling en interviewt deze leerling na afloop van de les. De les wordt dus geobserveerd en niet de leraar als persoon. Dat maakt het een veilige manier om van elkaar te leren.”
“De kracht zat voor ons in de samenwerking tussen leraren.”
Meld u aan voor de nieuwsbrief
Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en schoolverbetering.
Meld u aan voor de nieuwsbrief
Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en schoolverbetering.
Een Lesson Study-ontwerpcyclus doorloop je als team altijd samen met een procesbegeleider. De procesbegeleider faciliteert de tijdsinvestering, middelen en waardering. De opleiding tot procesbegeleider bestaat uit drie trainingsdagdelen en intervisiemomenten.
“We willen onderzoeksmatig blijven werken binnen onze school. Lesson Study ondersteunt daarbij.”
Van ontwerper naar procesbegeleider
De eerste twee ontwerpcycli van Lesson Study zijn op Het Baken begeleid door een externe procesbegeleider van Expertis. Ook zijn drie medewerkers uit het schoolteam opgeleid tot procesbegeleiders, zodat het team de werkwijze uiteindelijk zelfstandig toe kan passen.
“We willen onderzoeksmatig blijven werken binnen onze school. Lesson Study ondersteunt daarbij. We hebben nu de kennis en technieken in huis waarmee we dit echt een werkwijze van de hele school kunnen maken.””
Onderzoek als baken voor kwaliteit
Komend schooljaar vervolgt Het Baken onder begeleiding van hun eigen procesbegeleiders het traject met nieuwe ontwerpcycli: “Onderzoeksthema’s die binnen onze school actueel zijn, zijn bijvoorbeeld het jonge kind, spelend leren en Nederlands als tweede taal. Maar ook de borging van Close Reading vraagt aandacht. Er is in een school altijd genoeg te onderzoeken en ontwikkelen. Belangrijk is dat je als team een thema kiest waar je allemaal achter staat. Daarbij is het essentieel dat de samenstelling van het ontwerpteam divers is. Zorg bijvoorbeeld voor een mix van startende en meer ervaren leerkrachten en verschillende expertisegebieden. Zo houd je elkaar scherp en leer je het meeste van elkaar. Samen op weg naar een lerende cultuur!”
Wilt u meer lezen over de werkwijze van Lesson Study? Klik dan hier.
Bent u benieuwd naar wat Lesson Study voor uw onderwijs kan betekenen? Neem contact op met Brigitta Mathijssen, onderwijsadviseur bij Expertis, via 06 – 43 35 13 01 en brigitta.mathijssen@expertis.nl.
