033 - 46 12 680 info@expertis.nl

‘Start al op jonge leeftijd met begrijpend luisteren’

Home » Nieuwsoverzicht » ‘Start al op jonge leeftijd met begrijpend luisteren’

‘Start al op jonge leeftijd met begrijpend luisteren’

Lezen om te leren én leren om te lezen. De rol van dieper (tekst)begrip in groep 1 t/m 3.

‘Stimuleer kinderen al op jonge leeftijd in het ontwikkelen van begripsvaardigheden’, stelt Prof. dr. Paul van den Broek. Van den Broek is mede-onderzoeker van het rapport ‘Sturen op begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland’. Wat betekenen de uitkomsten van dit recent verschenen rapport nu concreet voor de leraar die voor de klas staat? Vandaag een verdieping op het eerder verschenen interview met Van den Broek over hoe je als leraar dieper tekstbegrip kunt stimuleren in groep 1 tot en met 3. ‘Hoe zorg je voor een goede basis bij het jonge kind, op weg naar dieper tekstbegrip?’.

 

Aan het woord

Prof. dr. Paul van den Broek is mede-onderzoeker van het rapport ‘Sturen op Begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland. Van den broek is emeritus hoogleraar pedagogische en onderwijswetenschappen aan de Universiteit Leiden. Expertis werkt samen met Van den Broek op het gebied van taal- en leesonderwijs.

Marieke van Logchem is taal-leesexpert bij Expertis Onderwijsadviseurs. Zij is naar aanleiding van het rapport in gesprek gegaan met Prof. dr. Paul van den Broek. Benieuwd hoe zij samen met u het (begrijpend) leesonderwijs naar een hoger niveau kan tillen? Neem contact op met Marieke van Logchem via 06 – 43 35 13 18 of via marieke.van.logchem@expertis.nl.

 

‘Lezen om te leren, of leren om te lezen?’ Ik ben benieuwd hoe u deze stelling ziet, als u kijkt naar het onderwijsaanbod in groep 3.

‘We weten uit onderzoek dat begripsvaardigheden zich al op zeer jonge leeftijd beginnen te ontwikkelen. Dat betekent dat kinderen al op heel jonge leeftijd bezig zijn met ‘lezen om te leren’. Uiteraard wel op een leeftijdsgeschikte manier. Omgekeerd zien we ook dat technische leesvaardigheden zich blijven ontwikkelen, ook op latere leeftijd. Lezen om te leren én leren om te lezen is en blijft een samenspel tussen beide, al zien we dat de balans hierin naarmate iemand ouder wordt, verschuift naar lezen om te leren.

Dit schetst ook het belang van samenhang tussen technisch en begrijpend leesonderwijs door de jaren heen.

‘Zowel technisch lezen als verdiepend lezen is cruciaal. Technisch lezen vormt een belangrijke voorwaarde voor het kunnen lezen met begrip. Je moet nu eenmaal de woorden en zinsopbouw begrijpen zodat je de betekenis aan een zin en een tekst kunt ontleden. Ook weten we dat, hoe gemakkelijker de technische leesvaardigheid verloopt en hoe meer geautomatiseerd deze is, hoe minder cognitieve aandacht deze eist. Met als gevolg dat je als lezer meer aandacht kunt besteden aan het verdiepend tekstbegrip’, legt Van den Broek uit. ‘Met alleen technische leesvaardigheden kom je nog niet aan de betekenis van een tekst toe. Het begrip van een tekst is een hele laag daarbovenop waarin allerlei vaardigheden een rol spelen. Denk aan vaardigheden die deels algemene begripsvaardigheden zijn, zoals wanneer je een filmpje bekijkt of iets beluistert. Plus vaardigheden die je nodig hebt om een tekst te begrijpen, zoals een verhaallijn begrijpen of tekststructuur herkennen.

“Op jonge leeftijd lezen kinderen al om te leren, en tegelijkertijd leren zij nog steeds om te lezen.”

Wanneer start de ontwikkeling van deze vaardigheden?

‘Deze vaardigheden ontwikkelen zich al op jonge leeftijd. Zelfs hele jonge kinderen vertonen al begripsactiviteiten. Zo bleek uit onderzoek uit de Verenigde Staten dat tweejarige kinderen al relaties proberen te leggen op heel basaal niveau. Dit zie je ook bij bijvoorbeeld vier- of vijfjarigen die worden voorgelezen of als zij een filmpje bekijken. Die begripsvaardigheden gaan uiteindelijk ook een rol spelen in begrijpend lezen. Dat betekent dus ook iets voor het onderwijs in groep 1 en 2. Je kunt als leraar al verdiepend begrip op aangepast niveau oefenen met leerlingen op heel jonge leeftijd. Leerlingen hebben daar op latere leeftijd baat bij, als de technische leesvaardigheden en de begripsvaardigheden samenkomen. Deze twee factoren blijken de leesvaardigheid in brede zin te voorspellen.

‘Zo bleek uit onderzoek uit de Verenigde Staten dat tweejarige kinderen al relaties proberen te leggen op heel basaal niveau.’

Hoe vertaal je dit door naar groep 1 en 2?

‘In tegenstelling tot wat men vaak denkt, kun je ook op jonge leeftijd al aan de slag gaan met verdiepend begrip. Natuurlijk nog wel in een zeer basale vorm. Neem bijvoorbeeld het voorlezen. Je kunt daarin aandacht besteden aan goed luisteren. Stimuleer de leerlingen na te denken over wat ze hebben gehoord en oefen met het leggen van kleine verbanden. ‘Waarom reageert de hoofdpersoon zo? Welke problemen komt Kikker tegen? Hoe lost hij ze samen met zijn vrienden op? Wat leren de hoofdpersonen van elkaar?’ Ga het gesprek hierover aan met de kinderen. Dat mag klassikaal, zodat leerlingen ook weer van elkaar leren. Je kunt de tekst daarvoor bijvoorbeeld meerdere keren lezen. Het moet gekoppeld zijn aan een zinvolle activiteit voor hen, ze mogen een ontdekking doen. Anders schuilt het risico dat het een soort ‘methode’ wordt. De leraar heeft hierin een regisseursrol dit te bewaken.’

‘In tegenstelling tot wat men vaak denkt, kun je ook op jonge leeftijd al aan de slag gaan met verdiepend begrip.’

In een eerder interview ging Prof. Dr. Paul van den Broek in op de vraag: ‘Hoe kun je als leraar dieper tekstbegrip in je klas stimuleren?’. Lees het interview hier.

Lees hier een verdiepend artikel over het voortgezet onderwijs, waarin Prof. Dr. Paul van den Broek ingaat op de vraag: ‘Hoe kun je als docent in het voortgezet onderwijs het verdiepend tekstbegrip stimuleren?’

Expertis vertaalt de wetenschap naar de dagelijkse praktijk bij u op school. Deze wetenschappelijke inzichten liggen ten grondslag aan Close Reading. Benieuwd hoe we samen met u het (begrijpend) leesonderwijs naar een hoger niveau kunnen tillen?

Neem contact op met Marieke van Logchem via 06 – 43 35 13 18 of via marieke.van.logchem@expertis.nl

Klik hier voor meer informatie over Close Reading voor het primair onderwijs.
Klik hier voor meer informatie over Close Reading voor het voortgezet onderwijs.

Het rapport ‘Sturen op Begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland’ beschrijft de huidige stand van kennis over de elementen van effectief leesonderwijs. Benieuwd naar het volledige rapport? Klik dan hier.

Literatuurlijst

Share This