“Het vak begrijpend lezen bestaat bij ons niet meer”

CBS de Maarsborg in Stadskanaal kiest voor Close Reading

“Niet eerder heb ik met een klas zo veel gelezen als in de afgelopen periode”, vertelt Jasper de Munck, leraar van groep 6, middenbouwcoördinator en ICT-coördinator op CBS de Maarsborg in Stadskanaal. Hij en zijn collega’s geven thematisch onderwijs en zetten daarbij de aanpak Close Reading in. Dat bevalt goed: kinderen zijn veel meer betrokken bij wat ze lezen en trots op wat ze leren.

Leraar Jasper de Munck windt er geen doekjes om: een aantal jaren geleden was het begrijpend leesonderwijs op zijn school “behoorlijk saai”. “We boden hapsnap teksten aan, met saaie vragen erbij, in losstaande lesjes”, begint hij. “Kinderen vonden het niet leuk. We hadden überhaupt te weinig aandacht voor lezen en voor teksten. Vijf jaar geleden was er bijvoorbeeld nog geen bibliotheek bij ons op school. En ons taalonderwijs bestond uit invullesjes.”

Wat is Close Reading?

Close Reading is een evidence-informed aanpak die leerlingen helpt om de diepere betekenis van een (complexe) tekst te doorgronden. Close Reading is toe te passen bij allerlei type teksten – verhalen, informatieve teksten, gedichten, fabels, prentenboeken enzovoort – en dus in verschillende vakken.

Close Reading houdt onder andere in dat de leraar met de leerlingen drie verschillende sessies bij één tekst doorloopt. In sessie 1 staat de vraag “Wat zegt de tekst?” centraal. In sessie 2: “Hoe wordt het in de tekst gezegd?” En in sessie 3: “Wat is de diepere betekenis van de tekst?” De leerlingen graven zo steeds een stukje dieper.

Kenmerkend voor de aanpak is dat leerlingen actief bezig zijn met en rondom een tekst. De leraar stelt veel tekstgerichte vragen en zet veel (coöperatieve) werkvormen in. Leerlingen maken aantekeningen bij de tekst, vatten samen, herlezen, redeneren, discussiëren of reflecteren. Dat maakt ze heel betrokken. Ze maken zich belangrijke begrijpend leesvaardigheden eigen én leren van de tekst.

Scholingstraject

Om zich de aanpak Close Reading eigen te maken, volgde het team van CBS de Maarsborg een scholingstraject van Expertis Onderwijsadviseurs. Jasper en zijn collega’s leerden niet alleen de theoretische achtergronden van de werkwijze kennen, maar gingen ook volop aan de slag met het ontwerpen van goede Close Reading-lessenseries.

Aanvankelijk stond Jasper er wat kritisch tegenover: “Ik herinner me dat tijdens het scholingstraject een keer een gedicht over een koe centraal stond. Ik vloog de tekst heel erg vanuit de kenniskant aan. Maar bij Close Reading hoort dat je ook naar de bedoeling van de schrijver kijkt en dieper graaft: Waar speelt de schrijver met de tekst en waarom? Wat wil de schrijver zeggen? Wat is de moraal van het verhaal? Ik was dat niet gewend; misschien was ik er te nuchter voor.”

Door in de praktijk aan de slag te gaan, raakte de groep 6-leraar steeds meer overtuigd van de meerwaarde. Het tekstaanbod in de school groeide en de leesmotivatie bij kinderen nam toe. De samenwerking in het team werkte bovendien aanstekelijk. Jasper: “We werken in leerteams en maken elkaar enthousiast. Dan vertellen we elkaar over een mooie tekst en wat we er in de klas mee hebben gedaan. Onze teksten en ideeën zetten we ook in een grote verzamelbak, zodat we van elkaar kunnen leren. Close Reading is bovendien een vast agendapunt op onze bouwoverleggen geworden.”

Het tekstaanbod in de school groeide en de leesmotivatie bij kinderen nam toe

Kinderen zijn samen bezig

Inmiddels is het onderwijs op de school in Stadskanaal niet meer te vergelijken met hoe het er vroeger uitzag, vertelt Jasper. “Het vak begrijpend lezen bestaat niet meer bij ons. Heel af en toe geven we nog lessen waarin we aandacht besteden aan vraagstellingen zoals die in de Cito-toetsen aan bod komen, want de kinderen moeten die uiteraard wel maken. Maar overall komen elementen van begrijpend lezen in ál onze lessen aan bod. Close Reading is een soort lampje boven ons hoofd geworden.”

Het is in het team dan ook normaal geworden om voortdurend op zoek te gaan naar teksten die passen bij het thema dat centraal staat. Jasper: “Wetenswaardig bevat vooral informatieve teksten, maar wij gaan ook op zoek naar andersoortige teksten die passen bij de thema’s, zoals gedichten en korte verhalen. Dat maakt lezen betekenisvol voor kinderen.”

Ook zijn eigen lessen zijn enorm veranderd: “Ik denk dat ik nooit eerder met een klas zo veel heb gelezen, op zo veel verschillende manieren, als in de afgelopen tijd. Er zijn ook zo veel leuke boeken. Het is echt mooi om te zien dat kinderen er zo samen mee bezig zijn: ze schrijven dingen bij de tekst, maken een tabelletje of schemaatje, arceren, omcirkelen, zetten er vraagtekens bij, maken er een tekening bij, en bij bepaalde vragen moeten ze steeds weer teruglezen, en nog eens teruglezen. Het onderwijs is interactiever, en dan is begrijpend lezen voor kinderen veel leuker.”

Leestips

Meer lezen over Close Reading? Enkele leestips:

• De adjunct-directeur en groep 3-leraar van basisschool Prins Willem Alexander in Elburg vertellen in dit artikel hoe zij met hun team Close Reading hebben geïmplementeerd in hun onderwijs. 
• Expertis-adviseurs Kyra Laarveld en Karin Versloot schreven (voor uitgeverij Noordhoff) de whitepaper Zo ontwerp je Close Reading-lessen. 
• In de rubriek ‘Boek van de maand’ tipt Expertis iedere maand boeken, verhalen of gedichten die zich goed lenen voor Close Reading. Vaak krijg je er ook compleet uitgewerkte lessenseries bij.