“Close Reading levert in de les heel veel op”

Dieper tekstbegrip op basisschool Prins Willem Alexander in Elburg

Close Reading is een wetenschappelijk onderbouwde aanpak die zorgt voor dieper tekstbegrip bij leerlingen. Het team van basisschool Prins Willem Alexander in Elburg heeft – met hulp van Expertis Onderwijsadviseurs – hard gewerkt aan de implementatie van deze werkwijze. Adjunct-directeur Petra Snel en groep 3-leraar Geke van de Put vinden de investering meer dan de moeite waard. De leraren leren volop van elkaar en “alle leerlingen doen succeservaringen op.”

Petra Snel – naast adjunct-directeur ook leescoördinator op de Prins Willem Alexander (PWA) in Elburg – was een aantal jaren geleden niet tevreden over het begrijpend leesonderwijs op haar school. “De kennis over wat effectief begrijpend leesonderwijs is, veranderde”, vertelt ze. “Volgens de laatste wetenschappelijke inzichten is het bijvoorbeeld belangrijk dat je begrijpend lezen niet als apart vak aanleert, maar integreert in andere vakken en thema’s. Ook is het goed om samen met de leerlingen een tekst stapsgewijs door te nemen en daar niet alleen kennis- en opzoekvragen bij te stellen, maar er dieper in te duiken. Ik dacht: we moeten mee in deze beweging.”

De aanpak Close Reading

Petra las veel over Close Reading en ontdekte dat deze aanpak precies aansluit bij deze wetenschappelijke inzichten. Close Reading houdt in dat de leraar gebruikmaakt van (prenten)boeken en teksten die leerlingen uitdagen tot nadenken. Het kan dan gaan om informatieve en verhalende teksten, zowel fictie als non-fictie. Stap voor stap en met behulp van gevarieerde werkvormen gaat de leraar samen met de leerlingen in drie lessen (bij Close Reading sessies genoemd) door één tekst heen. Elke sessie heeft een ander doel, en de kinderen graven zo steeds een stukje dieper. Ze komen hierdoor tot dieper tekstbegrip én maken zich vaardigheden eigen waar ze de rest van hun schoolloopbaan profijt van hebben.

Grondig invoeringstraject

De directie besloot Close Reading in alle groepen in te voeren en vroeg Expertis daarbij te helpen. Een grondig invoeringstraject van twee jaar startte.

Het invoeringstraject in een notendop

• Een stuurgroep wordt gevormd, met daarin de directeur, leescoördinator en een leraar.
• Het team volgt diverse scholingsbijeenkomsten, verzorgd door Expertis.
• De leraren ontwikkelen in werkvergaderingen eigen Close Reading-sessies.
• De leraren geven Close Reading-sessies aan hun groep. De adviseurs observeren de lessen tijdens klassenbezoeken, waarbij collega’s (leraren) meelopen.
• De leraren krijgen in nagesprekken opbouwende feedback.
• De stuurgroep werkt in overleg met Expertis aan onder andere de aansturing op schoolniveau en de borging.

Close Reading invoeren doe je niet zomaar; leraren moeten de aanpak in hun vingers krijgen. Geke van de Put, leraar van groep 3 en lid van de stuurgroep, kijkt positief terug op de scholingsbijeenkomsten van Expertis: “Die waren heel verhelderend. Vaak begonnen we met het team gezamenlijk, daarna gingen we per bouw uit elkaar. De inhoud was divers en inspirerend; een mooie mix van theorie en praktijk.” Lachend: “Daar houden wij als leraren van!”

Petra Snel en Geke van de Put

Onzekerheid

Het ontwikkelen en geven van de Close Reading-sessies ging – logisch – soms gepaard met onzekerheid. Adjunct-directeur Petra: “In onze school leggen we de lat hoog: we willen goed onderwijs geven en niet ‘zomaar’ wat doen. We zijn gewend aan het volgen van de methode, maar nu waren we ineens zélf aan zet: we moesten in werkvergaderingen zelf lessen ontwerpen. Dat was best pittig. De motivatie was er zeker, maar collega’s vroegen zich af: ben ik wel bekwaam genoeg?”

“In onze school leggen we de lat hoog: we willen goed onderwijs geven en niet ‘zomaar’ wat doen”

Gelukkig was er ruimte om af en toe een stap terug te doen en het tempo van het team aan te houden. Petra: “In het begin hoefden collega’s niet meteen eigen lessen te geven, ze mochten sessies uit de boeken Close Reading in de praktijk gebruiken. Ook hebben we aanvankelijk niet gezegd dat ze een minimumaantal Close Reading-lessen moesten geven, want we wilden de druk niet opvoeren.”

Leerproces

Het hielp ook om het leerproces van het team in beeld te brengen. “In de personeelskamer hing een overzicht met alle bijeenkomsten”, vertelt de adjunct-directeur. “Bij vragen konden we soms naar het overzicht wijzen: ‘Dat komt straks, vertrouw erop dat het goedkomt’.”

Geke: “Het was ook belangrijk om niet alleen vooruit, maar ook achterom te kijken: wat hebben we tot nu toe allemaal bereikt? Het was bovendien prettig dat de adviseurs oog en oor hadden voor wat er bij ons leefde. Zij lieten weten: we zijn nog lerend en dat is oké.”

In alle groepen

Na twee jaar heeft Close Reading een vaste plek gekregen in alle groepen van de Elburgse school. In de onderbouw – groep 1 en 2 – wordt binnen elk thema minimaal één Close Reading-lessenserie (drie sessies rondom één tekst) gegeven. In groep 3 tot en met 8 wordt Close Reading gekoppeld aan de wereldoriëntatiemethode; ook daar wordt bij elk thema minimaal één lessenserie gegeven.

Petra: “Dit zijn de afspraken die we hebben gemaakt, maar Close Reading wordt vaker ingezet. In groep 4 bijvoorbeeld is voor Close Reading een lied gebruikt dat Kinderen voor Kinderen maakte voor Koningsdag.” Geke vertelt dat die sessies ook in andere groepen zijn gegeven: “We maken elkaar enthousiast. Sommige collega’s zijn écht goed in het ontwerpen van lessen, het is mooi om elkaars kracht te gebruiken.”

Samen iets nieuws ontdekken

Petra en Geke zijn enthousiast over wat Close Reading binnen de school teweegbrengt. Geke: “In eerste instantie dacht ik: drie lessen rondom één tekst, dan gaan kinderen toch uit hun neus peuteren? Maar dat is écht niet zo! Elke keer ontdek je samen iets nieuws.”

Ze geeft een voorbeeld van hoe ze samen met haar groep 3 werkte rond het prentenboek Moppereend: “In sessie 3 kwamen de kinderen er ineens achter dat er een samenhang bestaat tussen de grootte van de wolk en het gevoel van de eend. En ze zagen ook dat de tekstgrootte erop was afgestemd. Dat is zo mooi! Als je leerlingen goed begeleidt, komen ze tot prachtige conclusies. ‘Wij zijn die dieren, juf!’ zei een kind. Geweldig!”

Succeservaringen

“Als leerlingen Close Reading op het bord zien staan, zeggen ze nooit: ik heb geen zin”, vervolgt ze. “Ze vragen: wat gaan we lezen?” Petra reageert: “Close Reading kost in de voorbereiding tijd en energie, maar het levert in de les heel veel op. De betrokkenheid van leerlingen is groot. Dat komt ook door de coöperatieve werkvormen die erbij horen. En de hele klas kan meedoen, ook degenen die moeite hebben met technisch lezen. Het is verrassend om te merken welke leerlingen de kern uit een tekst halen. Niet alleen sterke leerlingen worden bediend, álle leerlingen kunnen succeservaringen opdoen.”

“De hele klas kan meedoen, ook degenen die moeite hebben met technisch lezen”

Vasthouden

Het invoeringstraject is bijna afgelopen, maar volgens adjunct-directeur Petra begint het nu pas. De kunst is om de werkwijze vast te houden. De stuurgroep – die in de gaten houdt wat het team nodig heeft – speelt een belangrijke rol in de borging. Om Close Reading warm te houden, is bovendien afgesproken dat leraren minimaal twee keer per jaar collegiale klassenbezoeken afleggen. En alle ontworpen lessenseries worden in een onlinedocument bewaard, zodat iedereen daar gebruik van kan maken.

In haar rol als leescoördinator werkt Petra daarnaast aan een leesplan (kwaliteitskaart), waarin helder op een rij staat wat nodig is om effectief begrijpend leesonderwijs te blíjven geven: “Zo komt er helderheid voor het team en houden we elkaar scherp.”

Bewust tijd inplannen

Het team houdt de werkvergaderingen er zéker in. Waardevol, vindt Geke. “Als je niet bewust tijd inplant voor het ontwikkelen van de lessen, komt dat al snel onderaan je to-dolijst. Dat geldt ook voor samenwerken; iedereen is druk. Tijdens de werkvergaderingen weet je: op dit moment zijn we met z’n allen Close Reading-lessen aan het ontwikkelen. Je loopt makkelijk bij elkaar binnen en doet bij elkaar veel ideeën op.”

“Close Reading krijgt prioriteit: er zijn schoolbrede werkvergaderingen ingepland”

De succesfactoren

Hoe komt het dat de invoering van Close Reading succesvol is op de Prins Willem Alexander in Elburg? Onderwijsadviseurs Kyra Laarveld en Liz Bunte, die het traject begeleidden, zien een aantal cruciale succesfactoren:

• De adjunct-directeur/leescoördinator stuurt het invoeringstraject heel duidelijk aan.
• De stuurgroep voelt zich eigenaar van het traject, is zeer betrokken en durft aan te geven wat het team nodig heeft.
• Belangrijke randvoorwaarden om effectief met Close Reading aan de slag te gaan, zijn aanwezig: 1) er zijn veel rijke teksten op school en 2) de leescoördinator kent de boeken/teksten en geeft tips aan collega’s.
• Close Reading krijgt prioriteit: er zijn schoolbrede werkvergaderingen ingepland. Het team ontwikkelt dan Close Reading-sessies en de leescoördinator is beschikbaar voor vragen en advies.
• Er zijn duidelijke afspraken gemaakt over wanneer en hoe vaak leraren in hun groep met Close Reading aan de slag gaan.
• Tijdens de scholingsbijeenkomsten is er volop ruimte om in te zoomen op bouwspecifieke vragen. De leraren van de onderbouw en van de midden- en bovenbouw gaan regelmatig uiteen, onder begeleiding van de adviseur.
• Alle leraren lopen mee met de adviseurs tijdens klassenbezoeken en nabesprekingen. Zo wordt er volop van en met elkaar geleerd.
• Het traject kent een rustige opbouw. Iedereen weet: niet alles hoeft meteen perfect te gaan. Er zijn duidelijke tussendoelen voor het team, die zichtbaar zijn gemaakt in de personeelskamer.

Ondersteuning van Expertis

Meer weten over hoe Expertis basisscholen ondersteunt bij de invoering van Close Reading?

Of neem direct contact op met een van onze adviseurs:

Ook in het voortgezet onderwijs wordt Close Reading effectief ingezet. Lees meer over hoe we scholen in het voortgezet onderwijs ondersteunen.