Het A3 schoolplan: gezamenlijk, compact en concreet
Van papieren tijger naar doorleefd en gedragen
Het is nu hét moment om het nieuwe schoolplan voor 2023-2027 te ontwikkelen. “Het ontwikkelen van een schoolplan van achter het bureau, is echter verleden tijd”, aldus onderwijsadviseur Brigitta Mathijssen. Een compact, effectief bruikbaar plan gemaakt én gedragen door het team zorgt ervoor dat een schoolplan daadwerkelijk bijdraagt aan beter onderwijs. Hoe zorg je voor een gezamenlijk, compact en concreet schoolplan op één A3?
Het schoolplan is het plan voor en van de school. Een schoolplan biedt een handvat voor kwaliteitsbeleid en is een instrument om sturing te geven aan het onderwijs op de school. De school bepaalt zelf hoe het plan eruit ziet: eenvoudig, compact of juist uitgebreid.
Het is mooi en effectief om het nieuwe schoolplan met het hele team te ontwikkelen. Om samen rond de tafel te gaan en te bespreken: wat zijn onze doelen, wat zijn onze ambities en hoe gaan we die doelen en ambities halen in de komende vier jaar? Steeds meer schoolleiders en leraren ervaren de kracht van het gezamenlijk ontwikkelen vanuit draagvlak en betrokkenheid. “Als onderwijsadviseur stimuleer ik initiatieven en reacties van schoolleiders als: ‘leraren zijn de uitvoerders van het schoolplan’ en ‘zij staan aan het roer – dus hoe logisch is het dan ook dat zij allen betrokken worden?’. Het A3 schoolplan sluit hier perfect bij aan. Het samen ontwikkelen van het schoolplan zorgt voor eigenaarschap, betrokkenheid en draagvlak”, aldus Brigitta. “Juist in het als team werken aan een schoolplan schuilt de kracht”, vervolgt zij. “Dat is echter niet altijd vanzelfsprekend. Ik zie managementteams soms afgezonderd van het schoolteam werken aan schoolplannen. Er ligt dan een risico op de loer dat het schoolplan verzandt tot een papieren tijger en niet gedragen en doorleefd wordt door het team. Terwijl je juist wilt dat er concrete, doelgerichte jaarplannen, jaarplanningen en acties uit volgen.”
“Het samen ontwikkelen van het schoolplan zorgt voor eigenaarschap, betrokkenheid en draagvlak.”
Doelgericht
“Het onderwijs is doelgericht. Er zijn lesdoelen, blokdoelen, halfjaarlijkse doelen… en al die doelen leiden weer naar einddoelen. Een krachtig schoolplan schetst de ambities van de school, maar bevat ook concrete doelen. Compacte, concrete doelen zijn immers goed te monitoren. Ik begeleid regelmatig scholen die werken aan een compact schoolplan. Als zo’n compact schoolplan er ligt, wordt dit plan vervolgens in korte teamsessies geregeld besproken: Liggen we op koers? Wat gaat goed? Wat moet bijgesteld worden? Een schoolplan ligt niet in de la, maar hangt in het groot, goed leesbaar, in de teamkamer, of staat op het whiteboard en zit tussen de oren van de teamleden.” Brigitta vervolgt: “Ook op bestuursniveau zien we steeds vaker dat er een compact beleidsplan wordt ontwikkeld in samenwerking met de directeuren van de scholen. De vertaalslag naar de eigen school, via een compact schoolplan, is dan snel gemaakt. Het is krachtig dat schoolleiders in dezelfde lijn verder gaan met het ontwikkelen van hun eigen schoolplan, samen met het team.”
Start met de visie
Welke stappen dien je te doorlopen, als je wilt werken aan een compact schoolplan? Brigitta vertelt: “De visie van de school is de basis voor het schoolplan. Is de visie actueel? Wordt de visie gedragen door alle teamleden? Zijn aanpassingen wenselijk? In aanloop naar het schoolplan is dit een mooi moment om hier met het team bij stil te staan. Voor welke uitdagingen staan wij? Vanuit een gezamenlijke visie start de ontwikkeling van het schoolplan. Vaak zien we dat er nog een visie uit een ver verleden heerst. In veel gevallen past die visie nog wel bij de school, maar is er wel een opfrissing nodig onder de huidige teamleden. Zodat je eerst een scherp beeld creëert: waar staan wij voor?”
Het compact schoolplan op A3
Steeds meer scholen kiezen voor een compact schoolplan met een visie, aanpak en ambities: waar staan wij voor en wat gaan wij waarmaken? De Onderwijsinspectie hecht veel waarde aan een goed en actueel schoolplan dat de school helpt om de eigen ambities vast te leggen en waar te maken en richting te geven aan het onderwijs.
Brigitta: “Een belangrijk advies aan schoolteams is keuzes durven maken. Je kunt niet alles tegelijk. Het is dan beter om weer terug te gaan naar de basis: waar staan wij echt voor? En zoek vervolgens naar de verbinding tussen die thema’s. Zo kun je keuzes maken die je in een doorgaande lijn voort kun zetten in de school.”
Edwin Kint – directeur Antoniusschool Axel
Edwin Kint is directeur van de Antoniusschool in Axel, onderdeel van scholengroep Elevantio in Zeeuws-Vlaanderen. Samen met zijn schoolteam werkte hij aan een compact schoolplan. ‘Het compacte schoolplan heeft absoluut vruchten afgeworpen. Het grootste voordeel was de aanzienlijk grotere betrokkenheid van het team. Tijdens het maken van het schoolplan heerste er een prettige, open sfeer waarin iedereen zijn of haar gedachten en ideeën kon benoemen, om hier vervolgens met elkaar het gesprek over aan te gaan. Het schoolplan werd – en wordt nog steeds – gedragen en geleefd door de hele school. Er zijn bijvoorbeeld activiteitengroepen uit voortgekomen met elk één of twee kartrekkers. Zo ontstond er van nature een verantwoordelijkheidsgevoel onder het team en werd er meer zelfsturend gewerkt aan onze doelen. Iedereen voelt zich verantwoordelijk voor de ontwikkelpunten, terwijl deze voorheen weleens als een ‘bijkomend moetje’ gezien werden. Ook dwingt deze aanpak je om keuzes te maken en gemene delers te vinden. In een brainstorm met het team merk je namelijk dat de ideeën en behoeften van links naar rechts schieten. Het compacte schoolplan zorgt ervoor dat je terug naar de basis gaat. Zo kom je vooral ook tot een werkzaam plan. Brigitta ondersteunde ons in dit proces. Dat zorgde ervoor dat ik als directeur veel meer náást mijn team kon staan, in plaats van een sturende rol aan te nemen. Dat zorgde voor een heel andere dynamiek in het schoolteam dan wanneer ik zelf de sessies zou begeleiden. Het schoolplan is geen eigendom van de directeur, maar van het schoolteam.’
Werkwijze
Door gerichte werkbijeenkomsten en de inzet van coöperatieve werkvormen ontstaat er actieve betrokkenheid binnen het team. Iedereen doet mee, iedere stem doet ertoe. Enkele praktische tips daarbij:
- Start met het ontwikkelen of herijken van de visie
- Stel doelen op ten aanzien van het onderwijs, medewerkers en maatschappij en omgeving
- Evalueer de vorige planperiode: welke doelen zijn niet behaald en krijgen in het nieuwe schoolplan weer een plek?
- Bespreek de professionele cultuur in de school: wat zijn succesfactoren, wat zijn valkuilen?
- Kijk welke relevante externe ontwikkelingen er op de school afkomen, waar moeten we rekening mee houden?
- En dan: wat zijn de te bereiken doelen, te ondernemen acties (wie-doet-wat-wanneer) en hoe gaan we ons schoolplan monitoren?
De resultaten van de werkbijeenkomsten worden genoteerd in een schoolplan op A3-formaat. De visie wordt integraal opgenomen en vormt op deze wijze de basis voor duurzame schoolontwikkeling. Zo zorg je ervoor dat op alle niveaus binnen de school vanuit dezelfde motivatie, aan dezelfde doelen wordt gewerkt.
Meer informatie?
Expertis Onderwijsadviseurs begeleidt scholen bij het gezamenlijk ontwikkelen van een compact schoolplan. In enkele bijeenkomsten werk je als schoolteam toe naar een compact schoolplan dat vertaald wordt naar en doorleefd wordt in de praktijk. Wil je aan de slag met een compact schoolplan bij jouw school/scholen? Neem contact op met Brigitta Mathijssen of Simone Kessels.