# Uitdaging 1: Regie over de klas

Simone Kessels en Julia Vrolijk – beiden betrokken bij het Netwerk startende leraren van Expertis Onderwijsadviseurs – hoeven niet lang na te denken over wat de allergrootste uitdaging voor startende leraren in het primair onderwijs is. Julia: “Dat is de vraag: hoe zorg ik voor orde en structuur in mijn klas? Oftewel: hoe houd ik regie? Het gaat dan om ogenschijnlijk simpele dingen: Waar wil ik dat kinderen na mijn les hun schrift neerleggen? Vind ik het een probleem als twee leerlingen tijdens mijn instructie met elkaar fluisteren over mijn instructie? Wat doe ik als een leerling spontaan het goede antwoord op mijn vraag door de klas roept? Tijdens stages was het vaak niet nodig om over deze vragen na te denken, omdat de regels en routines al waren gevormd door de groepsleraar. Als startende leraar moet je er ineens wél iets mee.”

Simone vult aan: “Daar komt bij dat starters in het begin vaak onzeker zijn. Sommigen vinden het daardoor extra belangrijk om aardig gevonden te worden door leerlingen. Dat maakt ze soms minder consequent en duidelijk.”

# Uitdaging 3: De relatie met ouders

Ook het contact met ouders is voor veel beginnende leraren lastig. “Tijdens je stages ben je daar nooit eindverantwoordelijk voor geweest”, zegt Julia. “Maar nu wel, en dat kan ingewikkeld zijn. Wat is bijvoorbeeld de toon van je mailtjes naar ouders? Wat doe je met ouders die zomaar je lokaal instappen? Welke grenzen stel je en hoe doe je dat? Tegelijk zijn er ouders van wie je niks hoort, ook daar moet je iets mee.”

Om goed samen te werken met ouders, helpt het als startende leraren weten wat de visie van de school op ouders is en wat de afspraken zijn rondom het contact en de communicatie. “Die informatie ligt vaak niet voor het oprapen, dus moet je ernaar op zoek”, zegt Simone. “Maar dat schiet er vaak bij in: starters hebben hun handen vol aan hun groep.”

De oplossing: geef goede begeleiding prioriteit

Hoe groot de uitdagingen ook zijn, de twee onderwijsadviseurs zijn ervan overtuigd dat je starters een zachtere landing in het onderwijs kunt geven door hen goed te begeleiden. Ook uit onderzoek blijkt dat de kans op uitval hierdoor kleiner wordt (Snoek & Van Rossum, 2017; Van Rens & Elfering, 2014).

Simone: “Het is essentieel dat je als schoolleider en schoolbestuurder de begeleiding van starters prioriteit geeft. Het begint ermee dat je een visie ontwikkelt en een plan ervoor maakt. Houd daarbij het doel steeds scherp voor ogen: de startende leraar in zijn kracht zetten en de eigen verantwoordelijkheid stimuleren.”

Het schoolbestuur ontwikkelt het basiskader voor de begeleiding, de schoolleider is er verantwoordelijk voor dat – aan de hand van dat kader – een algemeen inwerkplan voor de eigen school wordt ontwikkeld. Vervolgens kan dat op maat gemaakt worden voor iedere individuele starter.

Simone wijst op een belangrijk aandachtspunt voor schoolbestuurders: “Blijf monitoren wat je met je scholen hebt afgesproken: Vindt het daadwerkelijk plaats? Hoe verloopt de begeleiding? Welk effect heeft het? Evalueer dit met de schoolleiders.”

Coaching is essentieel

Het is essentieel dat starters in de beginperiode een coach krijgen. Dat is niet de schoolleider, maar kan bijvoorbeeld een collega-leraar of de intern begeleider zijn. Soms zijn er vanuit het bestuur coaches; dit kan sterk zijn. “Als je nieuw bent, durf je je tegenover je schoolleider of collega niet altijd kwetsbaar op te stellen. Je wilt uitstralen dat je je werk onder controle hebt. Een coach vanuit het bestuur staat wat meer op afstand, dat helpt”, legt Julia uit.

De coaching bestaat onder meer uit lesbezoeken en coachingsgesprekken. Ook is hulp bij het voorbereiden van lessen, maken van planningen, analyseren van toetsresultaten en (het voorbereiden van) oudergesprekken nodig. Simone benadrukt: “De coaching is bedoeld om startende leraren te ondersteunen en ervoor te zorgen ze bewust bekwaam worden. Daarom zorgt de coach bijvoorbeeld in de nabespreking van lesbezoeken voor een goede balans tussen tops en tips.”

Wegwijs in de organisatie

Het is daarnaast belangrijk dat nieuwe leraren tijdens het begeleidingstraject wegwijs worden gemaakt in de schoolorganisatie. De schoolleider is hierin aan zet, vinden Simone en Julia. “Nieuwe leraren moeten weten wie jullie als school zijn, wat jullie visie op onderwijs is en hoe jullie werken”, vertelt Simone. “Plan daarom als schoolleider gesprekken met starters in en vertel over alle ins en outs.” Julia vult aan: “Doe dat tot aan de kerstvakantie bijvoorbeeld één keer in de twee weken. Daarna kan de frequentie omlaag.”

Tips voor schoolleiders

Ook op andere manieren kun je als schoolleider laten zien dat je de zorg voor starters prioriteit geeft. De onderwijsadviseurs hebben concrete tips, zoals: zet starters niet voor een moeilijke of een combinatiegroep. En: geef beginnende leraren de tijd om zich in te kunnen werken. “Het mooiste is als ze de eerste periode nog niet volledig voor de klas staan. Dat is natuurlijk lastig, gezien het lerarentekort. Toch zie ik incidenteel scholen die hier wel voor kiezen”, aldus Simone.

Ook is het een must om in (voortgangs)gesprekken oog te hebben voor de uitdagingen van starters. Julia: “Het is heel belangrijk dat starters zich gesteund voelen.”

Ervaringen uitwisselen in netwerkbijeenkomsten

Tot slot wijzen Simone en Julia erop dat het waardevol is om startende leraren de gelegenheid te geven elkaar te ontmoeten. Schoolbesturen kunnen dit faciliteren, door bijvoorbeeld jaarlijks een aantal bijeenkomsten voor starters te (laten) organiseren. Door de ervaringen met het Netwerk startende leraren weten Simone en Julia dat beginners dit enorm waarderen. “Naast een inhoudelijk programma geef je volop ruimte om praktijkervaringen uit te wisselen, te sparren over waar je tegenaan loopt en van elkaar te leren. Dat vinden startende leraren heel fijn”, licht Julia toe. Simone: “Herkenning doet zoveel. Je ontdekt: ik ben niet de enige die worstelt met deze uitdagingen. Als je weet dat het erbij hoort, wordt de stress vanzelf een beetje minder.”