Schermgebruik bij jonge kinderen

Jonge kind – Leestips van de maand januari 2025

In de media wordt geregeld gesproken over het vele schermgebruik van jonge kinderen en de negatieve effecten daarvan. Wat zijn de effecten precies? En hoe kun jij als onderwijsprofessional bijdragen aan een goede mediaopvoeding van kinderen, waarbij schermgebruik de ontwikkeling niet in de weg staat?

Door: Kyra Laarveld-Wolbers, jongekindspecialist

Veel schermgebruik zorgt voor een groter risico op bijziendheid, beweegarmoede, taalachterstanden, gedragsproblemen, slaapklachten en concentratiestoornissen (o.a.: Kras, 2024). De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) adviseert daarom om kinderen in hun eerste twee levensjaren überhaupt niet in aanraking te laten komen met schermen. Kinderen van twee tot vijf jaar zouden tot maximaal één uur per dag een scherm kunnen gebruiken. Maar ook bij kinderen die ouder zijn dan vijf is het advies om voorzichtig en matig te zijn met schermgebruik, tot maximaal twee uur per dag (Nederlands Jeugdinstituut, z.d.).

Hoe gaan gezinnen om met schermen? Wat zijn de effecten van schermgebruik bij jonge kinderen exact? En hoe help je als onderwijsprofessional ouders/verzorgers die vragen hebben over schermgebruik? In de leestips van deze maand duiken we dieper in dit onderwerp.

“Dieper graven – verder springen – blijvend resultaat. Samen gaan we voor een stevige basis in de vroege kinderjaren.”

• Kijken naar schermen is niet goed voor jonge kinderen

  Nieuw onderzoek levert nóg meer bewijs dat het kijken naar schermen slecht is voor jonge kinderen. Ook al kijken peuters maar weinig naar beeldschermen, dan nog reageren ze minder goed op zintuiglijke ervaringen (dus: op wat ze horen, zien, voelen en proeven). In het artikel Kijken naar schermen écht niet goed voor jonge kinderen in het vakblad Vroeg lees je over de risico’s van (overmatig) schermgebruik bij jonge kinderen.

• Onderzoek naar mediagebruik in gezinnen

  Sinds 2012 initieert Netwerk Mediawijsheid elk jaar het zogeheten Iene Miene Media-onderzoek. Dit is een grootschalige monitor naar het mediagebruik in gezinnen met jonge kinderen tot en met zes jaar. In 2024 lag de nadruk van het verdiepende onderzoek op ontspannen met media. Hierin wordt verkend hoe jonge kinderen zich ontspannen, welke rol digitale media hierbij spelen en hoe deze invloed hebben op hun gedrag.
  Opmerkelijk is dat activiteiten zonder schermen, zoals spelen, sporten en lezen, voornamelijk samen met een ouder plaatsvinden. Dit staat in contrast met het gebruik van digitale media: meer dan 60 procent van de jonge kinderen maakt gebruik van digitale media zonder begeleiding van hun ouders.
  Naar aanleiding van dit onderzoek geeft het Netwerk Mediawijsheid (in samenwerking met de Media Ukkie Dagen) tien tips om in gezinnen verantwoord te ontspannen met media.

• Kijktip: Kassa

  De Nederlandse babybreinspecialist Marion van den Heuvel en de Belgische kinderpsychiater Theo Compernolle ontmoeten elkaar voor een aflevering van het televisieprogramma Kassa in het onderzoekslaboratorium van Tilburg University. Ze analyseren daar de impact van de tablet op het gedrag van peuters. “Kinderen veranderen in zombies.”

• Kijktip: Arjen Lubach

  Arjen Lubach besteedde in zijn avondshow (op 14 oktober 2024) aandacht aan het onderwerp ‘peuter-tv’. In het item zet hij uiteen hoe druk peuter-tv is geworden en dat deze hysterische programma’s zorgen voor stress, verslaving en andere problemen bij jonge kinderen.

• In gesprek met ouders over digitale media

  Als professional kun je ouders van jonge kinderen helpen een gezonde balans te creëren tussen bewegen en stilzitten, eventueel in combinatie met het gebruik van digitale media. In het artikel In gesprek met ouders over bewegen en digitale media (op de website Alles over sport, van het ministerie van VWS) krijg je praktische handvatten om met ouders in gesprek te gaan over schermgebruik. Het is geschreven voor kinderfysiotherapeuten en jeugdartsen en verpleegkundigen in de jeugdgezondheidszorg, maar ook voor onderwijsprofessionals interessant.

• Veelgestelde vragen van opvoeders

  Het Nederlands Jeugdinstituut heeft de belangrijkste vragen van opvoeders (van kinderen van drie tot vijf jaar) over mediaopvoeding en -gebruik verzameld en beantwoord. De antwoorden geven professionals houvast als ze in gesprek gaan met ouders en andere opvoeders over mediagebruik. Op de webpagina worden tips gegeven die opvoeders kunnen helpen om de positieve effecten van mediagebruik te vergroten en de risico’s te beperken.

• Informatieve ‘stories’ van de NPO

  Om ouders goed te kunnen informeren is het fijn om een heldere bron te hebben, waarin iets in begrijpelijke taal wordt uitgelegd. De NPO heeft in een ‘story’ duidelijk samengevat hoe schadelijk schermtijd is voor jonge kinderen. In een andere story wordt ingegaan op de vraag: zijn beeldschermen slecht voor je ogen?

• Geschikte media

  Welke media zijn geschikt voor jonge kinderen? Op de website Mediasmarties lees je hier meer over. Kijk bijvoorbeeld in de online mediagids met films, boeken, podcasts, games, voorstellingen enzovoort.

Literatuur

• Nederlands Jeugdinstituut (z.d.). Wat is een goede schermtijd voor mijn kind? NJI. Geraadpleegd op 9 januari 2025, van https://www.nji.nl/mediaopvoeding/wat-is-een-goede-schermtijd-voor-mijn-kind

• Kras, J. (2024, 8 januari). Nóg meer bewijs dat schermtijd slecht is voor kinderen (het verergert waarschijnlijk zelfs adhd en autisme). Scientias.nl. Geraadpleegd op 9 januari 2025, van https://scientias.nl/nog-meer-bewijs-dat-schermtijd-slecht-is-voor-kinderen-het-heeft-zelfs-invloed-op-adhd-en-autisme/