Spelbegeleiding

Jonge kind leestips – oktober 2024

Jonge kinderen hebben behoefte aan spel. Door te spelen, maken ze zich de wereld eigen en oefenen ze allerlei vaardigheden. Onderzoek wijst uit dat het belangrijk is om het spel van jonge kinderen te begeleiden: de betrokkenheid van kleuters is dan hoger en ze leren meer (Fisher et al., 2013). Hoe zorg je ervoor dat kinderen tot kwalitatief goed spel komen? Waaraan moet je denken bij jouw voorbereiding van spel en hoe richt je de hoeken in? En hoe begeleid jij als leerkracht dit spel? De leestips van deze maand gaan over spelbegeleiding.

Door: Caroline van Leijenhorst, jongekindspecialist

“Dieper graven – verder springen – blijvend resultaat. Samen gaan we voor een stevige basis in de vroege kinderjaren.”

• Spel wiskundig verrijken

Door het spel van het jonge kind te verkennen en je met het spel en het kind te verbinden, leef je je in en probeer je door de ogen van het kind naar het spel te kijken. Door mee te doen, ervaar je wat het kind ervaart. Vanuit die gedeelde aandacht kun je het spel verrijken en kan het spel zich verder verdiepen.
Hoe je het spel van kinderen wiskundig verrijkt, zodat ze worden uitgedaagd tot (complexere) wiskundige exploraties en redeneringen, lees je op de pagina Verrijken op de website van het onderzoeksproject ‘Rekenen op Spel’ van Hogeschool iPabo en Marnix Academie. Je kunt het spel van kinderen bijvoorbeeld:
– spiegelen met een kleine variatie daarin;
– hen uitdagen tot experimenteren of tot het verbeteren van constructies;
– wiskundige handelingen in het rollenspel verwerken;
– enzovoort.

• Wat als spel stagneert?

In de kleutertijd spelen kinderen doorgaans steeds meer samen. Hun spel wordt bovendien ingewikkelder en associatiever, en ook het invoelingsvermogen van kleuters groeit. Maar wat als jonge kinderen niet vanzelfsprekend tot het spel komen dat je van hen mag verwachten? Welke ondersteuning hebben kleuters nodig als hun spel stagneert? Het NRO geeft antwoord op deze vragen op de website van de Kennisrotonde. De aanpak van de drie V’s – verkennen, verbinden en verrijken – blijkt helpend. Deze didactiek, die gericht is op interactie, kan stimulerend werken voor de spelontwikkeling.

• Spelend leren

Spelend leren betekent dat je spel inzet als middel om de ontwikkeling en het leren van kinderen te ondersteunen en te bevorderen. Jonge kinderen leren het meest van een professional die in spel interacteert met de kinderen, oftewel: vragen stelt, woorden geeft aan objecten en handelingen, en suggesties doet en daarmee het taal-denkvermogen van kinderen uitbreidt. Om dit spelend leren effectief te laten zijn, is het belangrijk om het spel goed te begeleiden. Hoe je dit als professional doet, en hoe je daarbij actief leerprocessen stimuleert, lees je in het artikel Leren en ontwikkelen door begeleid spel van Cathy van Tuijl.

• Spelbegeleiding

Op de website van het Expertisecentrum Kinderopvang vind je onder meer informatie, praktijkvoorbeelden en een podcastserie voor pedagogische professionals in de kinderopvang. In een van de podcasts gaat onder andere Annerieke Boland – lector Jonge kind aan hogeschool iPabo en verbonden aan het Landelijk Expertisecentrum Jonge kind – in op spel en spelbegeleiding bij jonge kinderen.

• Spel voorbereiden

Om kinderen te kunnen laten spelen, is een goede speelleeromgeving essentieel en dien je in je groep te bouwen aan de juiste spelcondities. Anouk Brouns zoomt in het artikel Nog even niet in de hoek (in het magazine Kleuterzaken) in op het voorbereiden van deze omgeving én van het spel zelf.
Nota bene: om het artikel digitaal te kunnen lezen, dien je abonnee te zijn.

• Sensopathisch spel

Sensopathisch spel is een vorm van spel waarbij kinderen hun zintuigen (sensorisch) en motorische vaardigheden (pathetisch, van ‘bewegen’) gebruiken om de wereld te verkennen. Dit spel draait om het ervaren, voelen, ruiken, proeven (enzovoort) en niet om een einddoel. Hoe je dit spel kunt begeleiden lees je in het artikel Zo begeleid je sensopathisch spel van Silvana Herben in het magazine Kleuterzaken.

Literatuur

• Fisher, K. R., Hirsh-Pasek, K., Newcombe, N., & Golinkoff, R. M. (2013). Taking shape: Supporting preschoolers’ acquisition of geometric knowledge though guided play. Child Development 84(6), 1872-1878. https://doi.org/10.1111/cdev.12091