Jonge Kind – Leestips van de maand – november 2023

Iedere maand delen we een handig overzicht met leestips over alles wat ertoe doet op het gebied van het jonge kind. Onze selectie artikelen uit vakbladen, blogs en andere kanalen biedt een schat aan kennis en inspiratie voor een stevige, onderbouwde basis voor het jonge kind!

Door: Kyra Laarveld-Wolbers, jongekindspecialist

Directe instructie aan het jonge kind

Er is veel discussie in onderwijsland over wat wel en niet ‘past’ bij jonge kinderen als het gaat om kennisoverdracht, spel en instructie. In onze leestips van oktober 2023 hebben we lezenswaardige artikelen gedeeld over spelbegeleiding. Internationaal onderzoek heeft aangetoond dat juist een combinatie van begeleid spel en directe instructie in de jonge jaren de ontwikkeling van kinderen effectief stimuleert (Chambers e.a., 2016).

Onderzoek

Enkele andere relevante onderzoeksinzichten:

• We weten uit onderzoek dat directe instructie effectief is bij getalbegrip en fonemisch bewustzijn, juist bij leerlingen die meer nodig hebben.
• Uit een grote hoeveelheid onderzoek naar het directe-instructiemodel (DI) blijkt dat het een zeer effectieve werkwijze is bij onderwijs in taal, rekenen en zaakvakken. Dit geldt ook voor het onderwijs aan jonge kinderen, vanaf de kleuterleeftijd.
• Uit internationaal onderzoek blijkt dat DI-programma’s voor beginnende geletterdheid en beginnende gecijferdheid een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van leerlingen. Dit is ook enkele jaren later nog meetbaar.

Lees meer hierover op de website www.onderwijskennis.nl:

• rekenen-wiskunde in groep 1-2;
• fonemisch bewustzijn.

Op basis van deze wetenschappelijke inzichten zijn wij ervan overtuigd dat kwalitatief hoogwaardige instructie, juist ook in de onderbouw, een positief effect heeft op gelijke kansen voor alle leerlingen. Met de lees- en luistertips van deze maand besteden we daarom aandacht aan waarom directe instructie belangrijk is én hoe je dit vorm kunt geven.

• Tjipcast: ‘Gewoon goed lesgeven in de onderbouw: hoe doe je dat?’
  

  In deze podcast wordt besproken hoe Maaike en Eva (leerkrachten groep 1/2 en groep 3 op de Alan Turing School in Amsterdam) hun lessen voorbereiden, uitvoeren en evalueren. Het belang van ritme en routines wordt besproken, net als waarom het noodzakelijk is om als team de leerlijnen scherp op het netvlies te hebben. Er wordt ook uitgebreid stil gestaan bij de werking van Expliciete Directe Instructie (EDI). Aan de hand van simpele en rijke voorbeelden uit de praktijk leggen ze uit hoe je vanuit heldere einddoelen hoogwaardig onderwijs geeft in de onderbouw.

• Kennisrotonde: directe instructie en jonge kinderen
  

  In hoeverre zijn modellen voor directe instructie geschikt om de ontwikkeling van jonge kinderen (groep 1 en 2) te stimuleren? Deze vraagt stelt een leerkracht uit het basisonderwijs aan de Kennisrotonde. Uit het antwoord blijkt dat er verschillende opvattingen bestaan over de beste didactiek voor het onderwijs aan jonge kinderen. Sommige wetenschappers stellen dat vrij spel het meest leerzaam is voor kinderen, andere dat betere resultaten worden bereikt met een meer gestructureerde wijze van lesgeven, zoals directe instructie. (Deze tegenstelling vormt ook de achtergrond van de gestelde vraag.) In het antwoord wordt eerst het directe-instructiemodel besproken en het onderzoek dat daarnaar is verricht, met name onder jonge kinderen. Vervolgens wordt kort ingegaan op het belang van begeleid spel. Juist de combinatie van instructie en begeleid spel is namelijk effectief.

• Rekeninstructie in de kleutergroep
  

  Directe instructie zorgt ervoor dat álle kinderen toegang hebben tot dezelfde schoolse kennis en het laat hen succes ervaren, ongeacht hun sociaaleconomisch afkomst (Engelmann, 2007). In de groepen 1 en 2 zijn instructiekringen daarom cruciaal. In dit artikel in Zorg Primair bespreken Marcel Schmeier en Tinka Hofmeijer hoe je een instructiekring effectief vormt kunt geven aan de hand van het EDI-model (Expliciete Directe Instructie). Ze geven concrete voorbeelden en heldere tips.

• Principles of Instruction (Rosenshine)
  

  In 2012 publiceerde Barack Rosenshine de Principles of Instruction: een set van tien op onderzoek gebaseerde instructieprincipes, samen met suggesties voor de klaspraktijk. In dit artikel onderzoekt Julian Grenier, hoofdonderwijzer van de Sheringham Nursery School and Children’s Centre in Londen, de toepassing ervan in het onderwijs aan jonge kinderen.