De sociaal-emotionele ontwikkeling is essentieel

Jonge kind – Leestips van de maand december 2023

In het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind is vastgelegd dat kinderen recht hebben op ontwikkeling; ze dienen de kans te krijgen om gezond op te groeien. De sociale omgeving van kinderen is hierbij van fundamenteel belang. Het is belangrijk dat scholen zich hiervan bewust zijn. We moeten onszelf niet alleen afvragen “Wat moeten leerlingen kennen en kunnen?”, maar leerlingen ook helpen bij het vinden van antwoorden op vragen als “Wie ben ik?” en “Hoe ga ik met de ander om?” Ook is het nodig dat scholen kinderen ondersteunen in het “hanteren van verwachtingen van hun omgeving” (SLO, 2019).

Door: Annemarieke Kool, jongekindspecialist

Door (juist ook) in de onderbouw aandacht te hebben voor de sociaal-emotionele ontwikkeling, kun je bijdragen aan een kansrijke situatie voor álle leerlingen en draag je dus positief bij aan gelijke kansen. Dit kun je onder meer doen tijdens spelbegeleiding (zie onze leestips van oktober 2023). De leestips van deze maand gaan over hoe jonge kinderen zich sociaal-emotioneel ontwikkelen en hoe jij als leraar deze ontwikkeling kunt stimuleren.

“Dieper graven – verder springen – blijvend resultaat. Samen gaan we voor een stevige basis in de vroege kinderjaren.”

• Sociaal-emotionele ontwikkeling stimuleren

  Bij de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen gaat het om:
  • de ontwikkeling van het gevoelsleven en de persoonlijkheid;
  • het leren omgaan met anderen;
  • het aanleren van sociale vaardigheden.
  Hoe kinderen zich op sociaal-emotioneel gebied ontwikkelen, is van verschillende factoren afhankelijk. In dit artikel van HJK lees je meer over de factoren die een rol spelen bij jonge kinderen. Ook lees je hoe je als leraar kinderen in hun sociaal-emotionele ontwikkeling stimuleert.

• De kracht van peerrelaties in de kleuterklas

  Als er onenigheid is tussen kleuters is het soms goed dat je als leraar ingrijpt en tussen beiden komt, maar soms kun je kleuters ook zelf een oplossing laten zoeken. Wanneer kies je welke benadering? Daarover gaat dit blog op de website kleutergewijs.wordpress.com. “Als leerkracht weet je dat er in je klas heel wat gebeurt dat je niet ziet. Leerkrachten interveniëren meestal als het misgelopen is. Ze kiezen dan vaak (al of niet samen met mondige kleuters) een oplossing, zonder dat ze echt goed gezien hebben wat eraan vooraf ging. Onderzoek van Singer en De Haan (2006) wijst uit dat deze tussenkomsten niet altijd adequaat zijn. Een bepaald kind kan de schuld krijgen, hoewel het niet zo is dat hij in de fout ging. Kleuters reageren vanuit zichzelf, maar ook op elkaar en vanuit een gebeuren in een context. Ze doen wat voor hen juist lijkt,” schrijven Ilse Aerden, Caroline Vancraeyveldt, Anne Slaets en Liesl Veulemans.

• Vriendschap stimuleren

  “Het is een vaak herhaald mantra in veel kleuterklassen dat ‘we allemaal vrienden zijn’. De (ongemakkelijke) waarheid is dat kleuters, net zoals volwassenen, niet automatisch vrienden worden met iedereen met wie ze een ruimte delen of met iedereen van ongeveer dezelfde leeftijd. Een kind vindt een ander kind niet noodzakelijk leuk. En ook als ze elkaar wel leuk vinden, willen ze misschien niet samen spelen. Dat is oké. Als we vriendschap proberen te forceren, vragen we het onmogelijke van kleuters op een moment dat ze net sociale vaardigheden verwerven. Respecteer daarom de sociale keuzes van je kinderen. Hoe kan je vriendschap in je kleuterklas stimuleren, zonder te forceren?” Dit schrijven Eva Dierickx en Astrid Koelman in hun blog op kleutergewijs.wordpress.com. Ze geven zeven praktische tips.

• De sociaal-emotionele ontwikkeling van het jonge kind

  De ontwikkeling van kleuters gaat in grote sprongen. Op veel gebieden ontwikkelen ze zich razendsnel. Waar de gevoelens van peuters vaak nog alle kanten op gaan, beheersen kleuters hun gevoelens steeds meer. Aan het begin van de kleutertijd uiten ze vaak nog intense gevoelens, zoals angst en blijheid. Gedurende de kleuterperiode laten ze steeds meer zelfbeheersing en minder scheidingsangst zien. Het lukt hen steeds beter om zichzelf te troosten en gerust te stellen. Kleuters leren gevoelens meer voor zichzelf te houden. Zo wil een boze kleuter vaak niet met iemand praten en kan die teleurstellingen voor zichzelf houden als anderen hierbij zijn. Ook is het kenmerkend dat kleuters bang zijn voor iets wat ze denken te zien. Dit wordt gestimuleerd door het feit dat ze zich steeds beter iets kunnen voorstellen bij wat er niet is. Ze zijn bijvoorbeeld bang voor een monster onder hun bed of in de kast. Op de website van SLO vind je een themapagina over de sociaal-emotionele ontwikkeling van het jonge kind. Hier kun je ook de publicatie Sociaal-emotionele ontwikkeling in het basisonderwijs downloaden.