033 - 46 12 680 info@expertis.nl

Hoe kun je als docent in het voortgezet onderwijs het verdiepend tekstbegrip stimuleren?

Home » Nieuwsoverzicht » Hoe kun je als docent in het voortgezet onderwijs het verdiepend tekstbegrip stimuleren?

Hoe kun je als docent in het voortgezet onderwijs het verdiepend tekstbegrip stimuleren?

Handelingstips voor vakdocenten en docenten Nederlands

Lezen met begrip is een opstapje voor allerlei zaken, waaronder ‘leren’. 25% van de 15-jarige leerlingen heeft kans om laaggeletterd te worden. Deze leerlingen hebben vooral moeite met dieper tekstbegrip. Hoe kun je als docent in het voortgezet onderwijs, of dit nu Nederlands of een zaakvak is, het dieper tekstbegrip optimaal stimuleren? Prof. dr. Paul van den Broek is mede-onderzoeker van het rapport ‘Sturen op begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland’. Dit artikel is een verdieping op het eerder verschenen interview over hoe je dieper tekstbegrip kunt stimuleren. Van den Broek behandelt in dit artikel het voortgezet onderwijs: ‘Wat is de rol van VO-docenten in het verbeteren van dieper tekstbegrip bij leerlingen?’.

 

 

Aan het woord

Prof. dr. Paul van den Broek is mede-onderzoeker van het rapport ‘Sturen op Begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland. Van den broek is emeritus hoogleraar pedagogische en onderwijswetenschappen aan de Universiteit Leiden. Expertis werkt samen met Van den Broek op het gebied van taal- en leesonderwijs.

Marieke van Logchem is taal-leesexpert bij Expertis Onderwijsadviseurs. Zij is naar aanleiding van het rapport in gesprek gegaan met Prof. dr. Paul van den Broek. Benieuwd hoe zij samen met u het (begrijpend) leesonderwijs naar een hoger niveau kan tillen? Neem contact op met Marieke van Logchem via 06 – 43 35 13 18 of via marieke.van.logchem@expertis.nl.

 

Lezen om te leren, leren om te lezen. Een proces dat eigenlijk nooit stopt. 

‘Ik zie zelfs op de universiteit soms nog studenten die bezig zijn met beide. Het oude beeld van ‘leren om te lezen’, en zodra je kunt ‘lezen’ ‘lees je om te leren’, dat is achterhaald. Er zijn ook op latere leeftijd nog studenten die moeite hebben met technische leesvaardigheden. Daarnaast is er ook nog steeds een voortschrijdend leren van het eigen maken van de leesstrategieën en het toepassen ervan.’

Van den Broek vervolgt: ‘Het feit dat een kwart van de 15-jarigen problemen heeft met basaal tekstbegrip, is ronduit zorgelijk. Het gaat over grote groepen leerlingen die daardoor moeite hebben met leren. Uit nadere analyse blijkt dat leerlingen vooral moeite hebben met dieper begrip. Relaties leggen tussen teksten, teksten evalueren en op teksten reflecteren blijkt voor hen erg lastig te zijn.’

‘Het feit dat een kwart van de 15-jarigen problemen heeft met basaal tekstbegrip, is ronduit zorgelijk.’

Wat is de relatie tussen het beheersen van verdiepend lezen en het leren van kennis?

‘Lezen met begrip is een opstapje naar leren. Op het moment dat je als VO-docent een les natuurkunde geeft over zwaartekracht, is het essentieel dat leerlingen de teksten in hun lesboek kunnen begrijpen. Het is een noodzakelijke stap naar leren, naar het opslaan van informatie.’

Van den Broek vervolgt: ‘Als je leert, maak je een mentaal plaatje van informatie. Dat plaatje sla je op. Je koppelt er je achtergrondkennis aan. Omgekeerd werkt het ook zo: als je een mentaal plaatje maakt van iets, omdat je het begrijpt, slaat het zich uiteindelijk op als kennis. Lezen met begrip en leren zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.’

‘Lezen met begrip en leren zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.’

Wat betekent dit voor vakdocenten? Moeten zij leerlingen leren hoe zij een inhoudelijke tekst kunnen aanpakken?

‘Ik zou er niet voor pleiten om vakdocenten lessen Nederlands te laten geven’, legt Van den Broek uit. ‘Ik zou vakdocenten wel willen aanmoedigen om de activiteiten die de docent Nederlands in een begrijpend leesles gebruikt, in te zetten om hun leerlingen te helpen de vakmaterie te begrijpen. Neem bijvoorbeeld het voorbeeld van twee hoofdstukken uit een natuurkundeboek. Hoofdstuk 1 gaat over zwaartekracht en hoofdstuk 4 gaat over versnelling. Als docent kun je leerlingen opdracht geven er na het lezen van de twee teksten in groepjes mee aan de slag te gaan. Geef leerlingen bijvoorbeeld de opdracht er een artikel voor in een tijdschrift over te schrijven. Of ga met elkaar het gesprek aan over wat volgens de leerlingen de relatie is tussen beide hoofdstukken. Door de relatie te leggen tussen beide hoofdstukken ontstaat er dieper begrip.’

‘Ik zou vakdocenten willen aanmoedigen om de activiteiten die de docent  Nederlands in een begrijpend leesles gebruikt, in te zetten om hun leerlingen te helpen de vakmaterie te begrijpen.’ 

In een eerder interview ging Prof. Dr. Paul van den Broek in op de vraag: ‘Hoe kun je als leraar dieper tekstbegrip in je klas stimuleren?’. Lees het interview hier.

Elkaars expertises benutten dus. Wat betekent dit voor de rol van docenten Nederlands?

‘Ik zie idealiter dat docenten in het VO van elkaar leren. Kent een vakdocent alle strategieën die nodig zijn om te komen tot tekstbegrip? Ik denk niet dat vakdocenten een les begrijpend lezen moeten verzorgen in hun lesuren, maar het zou voordelig voor hen zijn indien zij kennis hebben van de begrijpend leesstrategieën en hoe dat kan worden toegepast in hun lessen. Dat kunnen zij van hun collega’s Nederlands leren en deze strategieën vervolgens koppelen aan heel concrete activiteiten in hun lesuren. Het gaat erom dat vakdocenten de leerlingen helpen optimaal kennis uit hun tekst op te nemen en te begrijpen. En in het woord begrijpen zit gelijk al de overlap met het vak Nederlands.’

Lees hier een verdiepend artikel over het jonge kind, waarin Prof. Dr. Paul van den Broek ingaat op het ontwikkelen van dieper (luister)begrip bij het jonge kind.

Het lijkt nu soms alsof het lezen van teksten vermeden wordt in de lesuren. De docent legt veel uit, of laat filmpjes ter verduidelijking van de lesstof zien. Hoe staat u hierin?

‘Dat is een afweging die steeds weer door de vakdocenten moet worden gemaakt’, antwoordt  Van den Broek. ‘Hoe krijg ik het voor de leerlingen het eenvoudigst om de kennis tot zich te nemen? Moet ik de lesstof zelf verder toelichten? Is het zinvol een filmpje te laten zien? Of kan ik mijn leerlingen toch stimuleren om actief met de tekst te werken? In die afweging moet je je wel afvragen waarom we nog schoolboeken hebben. Wat is daar de functie van? Díe functie zou je kunnen verdiepen, uitbouwen en effectiever kunnen maken. Dat is het doel van de zaakvakdocenten: de les zo effectief mogelijk maken, en daarmee  tot méér leren leiden.’

‘Docenten Nederlands kunnen in scholen in het voortgezet onderwijs bijdragen door als resource beschikbaar te zijn voor de vakdocenten. De vakken kunnen een concrete invulling en oefening zijn van wat de leerlingen in de Nederlandse les leren.’

‘Dat is het doel van de zaakvakdocenten: de les zo effectief mogelijk maken, en daarmee  tot méér leren leiden.’

Expertis vertaalt de wetenschap naar de dagelijkse praktijk bij u op school. Deze wetenschappelijke inzichten liggen ten grondslag aan Close Reading. Benieuwd hoe we samen met u het (begrijpend) leesonderwijs naar een hoger niveau kunnen tillen?

Neem contact op met Marieke van Logchem via 06 – 43 35 13 18 of via marieke.van.logchem@expertis.nl

Klik hier voor meer informatie over Close Reading voor het primair onderwijs.
Klik hier voor meer informatie over Close Reading voor het voortgezet onderwijs.

Het rapport ‘Sturen op Begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland’ beschrijft de huidige stand van kennis over de elementen van effectief leesonderwijs. Benieuwd naar het volledige rapport? Klik dan hier.

Literatuurlijst

 

Share This