Hoe het Ichthus College de kracht van data inzette als sleutel tot beter onderwijs
Scholen beschikken over veel data uit onder andere leerlingvolgsystemen. Deze data kunnen een schat aan informatie opleveren, om daarmee duurzame onderwijsverbetering te realiseren. Het Ichthus College in Kampen heeft dit zelf ondervonden. Als het Ichthus College in 2019 het predicaat ‘zwak’ ontvangt van de Onderwijsinspectie, realiseren ze zich: ‘van kritiek kan je leren’. Maar van de data áchter de problematiek leerde het schoolteam nog veel meer. Van ongefundeerde interventies keerde het tij naar ‘doen wat werkt’. En dat bleek niet zonder resultaat: in mei 2021 bestempelde de inspectie de school met een voldoende. ‘Er moest iets gebeuren, maar waar te beginnen?’ Matthijs Oosterhoff, docent en kwaliteitsmedewerker aan het Ichthus College, vertelt over hoe de kracht van data de sleutel tot beter onderwijs is gebleken.
“We zagen op basis van het driejaarlijks gemiddelde het oordeel ‘zwak’ van de Onderwijsinspectie wel aankomen”, vertelt Matthijs. “Relatief veel havo-leerlingen stroomden in de eerste leerjaren af naar een lager niveau. Ook merkten wij dat relatief veel leerlingen in de bovenbouw bleven zitten, uitstroomden of afstroomden. Maar vanaf dan is het gissen naar de oorzaak, laat staan naar wat de sleutel tot verbetering is. Daarom gingen we samen met een groep collega’s aan de slag met de Datateam®methode, om zo onderzoek binnen de school te doen. Wat de inhoud van dat onderzoek precies moest zijn, wisten we op dat moment nog niet. We wisten wel dat we vooral de oorzaken van de tegenvallende resultaten boven water wilden krijgen. We kozen er bewust voor om dat als schoolteam zelf te doen. Het onderzoek moest namelijk breed worden gedragen binnen de school, in plaats van een adviesrapport uit te laten werken door een extern bureau. Niet alleen de kwaliteit moest duurzaam veranderen, we wilden vooral het hele team onderdeel maken van het proces.”
Matthijs Oosterhoff
“Niet alleen de kwaliteit moest duurzaam veranderen, we wilden vooral het hele team onderdeel maken van het proces.”
Werken in datateams
Dat uitgangspunt opende deuren naar de Datateam®methode. “Voorheen keken wij, net als veel andere scholen, oppervlakkig naar data uit leerlingvolgsystemen. We gingen te veel uit van ons onderbuikgevoel in het nemen van beslissingen. Dat wat het schoolleidersteam als de beste beslissing inschatte, werd in veel gevallen uitgevoerd. De Datateam®methode zorgde ervoor dat we ons onderbuikgevoel konden toetsen aan de beschikbare data.”
“De Datateam®methode zorgde ervoor dat we ons onderbuikgevoel konden toetsen aan de beschikbare data.”
Van boeiend onderzoek…
Allereerst deden we een onderzoek naar de oorzaak van de hoge afstroom in de onderbouw, ten opzichte van het advies waarmee leerlingen de basisschool verlieten. Na het proces van een datateam te hebben doorlopen, zagen we dat de aansluiting met de basisschool beter kon. Onze zorgcoördinatoren hadden een warme overdracht over de leerlingenzorg, maar wat er precies op de basisschool speelde, hoe er werd omgegaan met plannen en executieve functies, dat kwam onvoldoende naar voren. Met die uitkomst zijn we aan de slag gegaan. We maken nu onderdeel uit van het actieve project ‘de overbrugging’, waarin verschillende leraren uit het primair en het voortgezet onderwijs samen werken aan het verkleinen en versoepelen van de overgang tussen het PO en het VO. Thema’s waar anders geen gesprek over was geweest, zijn nu opengebroken.”
“Je bent al gauw geneigd je intuïtie te vertrouwen of naar het beleid van andere scholen te kijken.”
Het tweede onderzoek richtte het Ichthus College in om te onderzoeken wat de oorzaak was van het feit dat een groot aantal leerlingen na de brugklas toch niet de reguliere route naar hun eindexamen bewandelden. “Zittenblijven, afstromen… het ging om een grote groep leerlingen. Terwijl we dit onderzoek uitvoerden, zijn we na enige tijd gestart met een dakpanconstructie. De eerste groep leerlingen uit deze dakpanconstructie zit nu in de derde klas. Daarvan zien we nu dat een veel hoger percentage op een hoger niveau zit dan het basisschooladvies. Dit jaar hebben we ook minder leerlingen in mavo-3 en meer leerlingen in havo-3. Zij kunnen goed meekomen met het niveau. Dat lijkt misschien niet direct een uitkomst van het werken in datateams, maar het is wel een heel mooie bijvangst uit het gesprek dat je met elkaar voert.”
… naar beter onderwijs.
“De kracht van Datateam®methode is niet alleen dat je intuïtie kunt toetsen aan data en zo effectieve interventies kunt inzetten. Het feit dat het niet alleen gedragen wordt door de directie, maar juist door degenen die met de ‘voeten in de klei’ staan, werkt versterkend.” Matthijs vervolgt: “Deze manier van werken is nu geborgd in team kwaliteitszorg. We willen continue werken via datateams. We hebben nu één datateam met steeds wisselende collega’s. Zo hebben we vorig jaar onderzocht hoe het kan dat leerlingen in de voorexamenklas in hun eerste periode niet voldeden aan de norm. Wat bleek? De overgang van onderbouw naar bovenbouw kon beter. We sturen daar nu gericht op in studiedagen en sporen collega’s aan die overstap te verkleinen.”
“We wisselen in de datateams steeds van samenstelling. Collega’s vinden het erg interessant om hier in te duiken. Het dwingt collega’s om even uit hun bubbel te stappen en met een andere blik naar ons onderwijs te kijken, om problemen te onderzoeken, en vooral om de vinger op de zere plek te leggen. Want pas dan kan je als team zeggen: we doen iets wat echt werkt.”
Het dwingt collega’s om even uit hun bubbel te stappen en met een andere blik naar ons onderwijs te kijken.”
Commitment
“Een belangrijke randvoorwaarde voor het succesvol werken met datateams is de commitment die een schoolbestuur hieraan geeft. Als een school voldoende tijd en middelen creëert om hiermee aan de slag te gaan, kan ik het iedere school aanbevelen. Iedere onderzoekscyclus telt zo’n acht tot tien bijeenkomsten. Het is een manier van werken die schoolbreed gedragen moet worden. En als dat wordt gedaan, werpt het absoluut vruchten af! Expertis heeft ons begeleid en gecoacht in dit traject. Die coaching heb ik als heel fijn ervaren. Hoe pas je de theorie achter de Datateams®methode nu écht toe in de praktijk? Het stappenplan van de methode is helder, maar het voegt veel waarde toe als iemand je bij de hand neemt in het doorlopen van het proces. Expertis liet ons daarin vrij en wist tegelijkertijd een helicopterview te borgen. Zo konden we vertragen en versnellen wanneer nodig, en bleek de aanpak niet zonder resultaat. Want zelfs als je een aantal sessies hebt besteed aan een onderwerp waar je uiteindelijk niet de gewenste uitkomsten uit haalt, zijn er altijd nevenbevindingen in de vorm van een mooie bijvangst. Ook dat is een succes!”
Vraagt u zich af hoe het kan dat de opbrengsten of het inspectierapport tegenvallen? Bent u benieuwd wat voor uw school de sleutel tot beter onderwijs is? Expertis helpt u graag op weg in het beter gebruiken van data als sleutel tot succes. Neem vrijblijvend contact op met Gert Gelderblom, directeur Expertis Onderwijsadviseurs.
De Datateam®methode is vanaf 2009 ontwikkeld en onderzocht door de Universiteit Twente. Meer dan 70 scholen in binnen- en buitenland hebben succesvol met de Datateam®methode gewerkt. Expertis Onderwijsadviseurs heeft in 2021 de Datateam®methode overgenomen en is daarmee eigenaar van deze concrete en wetenschappelijk onderbouwde aanpak.
