Intern auditteam geeft boost aan onderwijskwaliteit
Auditorentraining voor TrEf onderwijs in Drenthe
Binnen TrEf onderwijs – een stichting voor primair onderwijs in Drenthe – worden interne audits gehouden. Dit betekent dat een eigen auditteam op bezoek gaat bij de scholen om de onderwijskwaliteit in beeld te brengen. Expertis Onderwijsadviseurs trainde de auditoren, die erg enthousiast zijn over deze manier van werken. “We leren van elkaar, we ontwikkelen ons samen. Feedback geven aan elkaar is spannend, maar geeft ook verbinding.”
TrEf onderwijs is een stichting in Zuidwest-Drenthe met vijf basisscholen en drie kindcentra. Enkele jaren geleden werkte de stichting met externe audits om de kwaliteit van het onderwijs in kaart te brengen. Maar TrEf was er niet helemaal tevreden over. “Vooral individuele scholen leren van externe audits,” legt Afke Bunskoeke, stafmedewerker Onderwijs en Kwaliteit bij TrEf, uit. “Maar wij wilden juist meer verbindingen leggen tussen scholen.”
Toen de onderwijsinspectie ook nog eens aangaf dat binnen de TrEf-scholen de potentie aanwezig was om het onderwijs nog beter te maken, was de keuze voor interne audits snel gemaakt. Irna Oosterhuis, directeur van basisschool De Bron in Nijensleek, herinnert zich het gesprek daarover in het directieberaad nog goed: “We hebben destijds gezamenlijk uitgesproken dat we met en van elkaar willen leren om onze kwaliteit verder te ontwikkelen.”
Irna Oosterhuis
“Ik leerde ook veel over wat mij als schoolleider verder helpt”
De werkwijze van Expertis
Als er binnen besturen of stichtingen wordt gewerkt met interne audits, betekent dit – volgens de werkwijze van Expertis – dat medewerkers zélf (denk aan schooldirecteuren, beleidsmedewerkers kwaliteit, intern begeleiders/kwaliteitscoördinatoren en leraren) een auditteam vormen en de kwaliteit van het onderwijs op de scholen grondig onderzoeken en gedetailleerd in beeld brengen. Dit doen ze met behulp van een auditkader waarin concrete indicatoren zijn opgenomen. Er wordt gekeken naar drie aspecten:
- het pedagogisch en didactisch handelen;
- het zicht dat de school heeft op de ontwikkeling van leerlingen;
- het kwaliteitsbeleid.
Het doel is dat scholen heldere aanknopingspunten krijgen om het onderwijs (verder) te verbeteren.
Afke Bunskoeke
“Expertis kan de scholing op maat geven en werkt vanuit een stevige inhoudelijke basis”
Stevige inhoudelijke basis
De stichting vroeg Expertis de scholing te verzorgen, zodat collega’s kennis en vaardigheden konden opdoen die nodig zijn om het werken met interne audits succesvol te maken. Stafmedewerker Afke over de keuze voor Expertis: “Wat ons vooral aansprak, was dat Expertis de scholing op maat kon vormgeven én vanuit een stevige inhoudelijke basis werkt.”
Ina Hutten, voorzitter van het College van Bestuur van TrEf, vult aan: “Onze stichting heeft een duidelijke kleur: we zijn gericht op samen. Een externe samenwerkingspartner moet daarbij passen. We willen niet met iemand in zee gaan die als een olifant in een porseleinkast te werk zou gaan.”
Training intern auditteam
Het scholingstraject startte met een gezamenlijke studiedag voor alle schooldirecteuren. Tijdens die dag werd onder meer het auditkader van TrEf vastgesteld, aan de hand van een concept kader van Expertis. Dit auditkader fungeert tijdens audits als een ‘kijkwijzer’: verschillende kwaliteitsgebieden krijgen daarin een plek, met daarbij de concrete indicatoren.
Na deze studiedag startten twee schooldirecteuren en twee stafmedewerkers met een vierdaagse training tot auditor. De deelnemers gaven met hulp van Expertis-adviseur Jaap de Jonge samen meer inhoud aan de indicatoren in het auditkader. Ook leerden ze het auditkader te hanteren en deden ze kennis op over thema’s als de professionele schoolcultuur, onderwijskundig leiderschap en data-analyse. Daarbij deelden ook andere adviseurs van Expertis hun expertise. Bovendien oefenden de deelnemers volop met het observeren van lessen en het voeren van auditgesprekken.
Schooldirecteur Irna was een van de deelnemers aan de training. Ze kijkt er heel positief op terug: “Voor mij sneed het mes aan twee kanten, en dat was heel waardevol. Aan de ene kant leerde ik de rol van auditor aan te nemen. Aan de andere kant leerde ik veel over wat mij als schooldirecteur verder helpt. Destijds kreeg mijn school bezoek van de inspectie vanwege een risico-onderzoek. Tijdens de training kreeg ik handvatten voor hoe ik ons onderwijs in de steigers kon zetten. Het ging onder andere over hoe belangrijk het is om je eigen pijnpunten in beeld te krijgen. Ook de waarde van het in kaart brengen van je leerlingenpopulatie kwam naar voren. Bij ons was die in een paar jaar tijd enorm veranderd. Dat betekent iets voor je onderwijs.”
De audits in de praktijk
Na de trainingsdagen volgde de praktijk. De vier deelnemers vormden twee auditteams die elk drie audits aflegden bij verschillende scholen. Zo’n audit – een bezoek aan de school – duurde één dag.
Interne audits
Een interne audit kent volgens Expertis enkele vaste onderdelen:
- Het interne auditteam bestudeert voorafgaand aan het schoolbezoek de zelfevaluatie van de school, waaraan schooleigen documenten zijn toegevoegd. Het team krijgt zo onder andere een beeld van de visie en ambities van de school.
- Het auditteam legt lesbezoeken af, met behulp van een eigen auditkader. De directeur en/of de intern begeleider/kwaliteitscoördinator van de school doen mee aan de lesbezoeken.
- Het auditteam voert een informeel gesprek met het schoolteam. In dit gesprek krijgt het schoolteam de gelegenheid om de sterke en minder sterke kanten van de school te belichten.
- Na de lesbezoeken voert het auditteam een gesprek met de schoolleiding, waarin onder andere wordt gesproken over het pedagogisch en didactisch handelen, het zicht op de ontwikkeling van leerlingen en het kwaliteitsbeleid.
- Er vindt een nabespreking met het team plaats, waarin het auditteam bevindingen deelt.
- Het auditteam legt de bevindingen, verbeterpunten en aanbevelingen vast in een rapport voor de school.
Stap voor stap
Onderwijsadviseur Jaap begeleidde de auditteams in de praktijk. Dat deed hij stap voor stap, waarbij hij eerst zelf liet zien hoe een auditor te werk gaat en zijn ondersteuning daarna geleidelijk afbouwde. De eerste audit verzorgde hij helemaal zelf, waarbij de anderen meekeken. Schooldirecteur Irna, enthousiast: “We waren net studenten: we waren heel druk met aantekeningen maken. Wat me onder meer is bijgebleven, is dat Jaap zich heel bewust was van zijn rol en die ook duidelijk maakte. Dat is ook voor ons belangrijk om te doen, want voor de ontvangende school zijn wij immers niet alleen auditoren, maar ook collega’s.”
De tweede audit werd gedeeltelijk door Jaap en gedeeltelijk door het auditteam gedaan. De derde audit deed het auditteam helemaal zelf, waarbij Jaap af en toe souffleerde. Ook de verslaglegging in het rapport kwam voor rekening van het auditteam, waarbij Jaap feedback gaf.
Kwaliteitsmedewerker Afke, die ook deelnam aan de training en lid was van een auditteam, geeft aan veel te hebben geleerd van Jaaps ervaring en expertise. “Het was niet alleen leerzaam, maar ook leuk om de kunst van hem af te kijken en na te doen wat hij deed. Ik leerde bijvoorbeeld om tijdens een lesbezoek niet af te gaan op mijn onderbuikgevoelens, maar mezelf steeds kritische vragen te stellen: ‘Ik vind het niet goed, maar waarom niet? Wat is het bewijs daarvoor, wat zie ik écht?’”
“Ik heb geleerd om tijdens een lesbezoek niet af te gaan op mijn onderbuikgevoelens”
Didactisch handelen als speerpunt
Uit de audits bleek dat voor veel scholen het didactisch handelen een aandachtspunt was. Naar aanleiding hiervan zijn verschillende verbetertrajecten in gang gezet. Zo zijn alle directeuren en intern begeleiders geschoold rondom de vraag: wat is een goede les? Daaruit voorvloeiend werden op schoolniveau eigen plannen gemaakt. En alle leraren leerden meer over directe instructie.
Bestuurder Ina licht toe: “Het audittraject is een vliegwiel geweest voor allerlei ontwikkelingen. We hebben van didactisch handelen een speerpunt in ons koersplan gemaakt. In één jaar tijd hebben we op dit vlak enorme stappen gezet. Bovendien is het gesprek over wat goed onderwijs is, echt op gang gekomen. We zijn veel meer samen gaan doen. Ik geloof daar ook sterk in; het is waardevol ruimte te geven aan de professionaliteit van directeuren en teams. Van elkaar kun je leren, door elkaar te steunen kom je verder.”
Schoolleider Irna, enthousiast: “Alles valt zo op zijn plaats. Als auditteam constateer je iets, en het bestuur en directieteam pakken dit direct op. Ik vind dat echt fantastisch.”
Cultuur
Het werken met interne audits doet ook iets met de cultuur binnen de scholen, merken ze bij TrEf: er wordt meer samen geleerd, samen gewerkt én feedback aan elkaar gegeven. Dat is tegelijk een leerproces, ziet bestuurder Ina: “Niet alles is vlekkeloos verlopen, er zijn ook struggles geweest: er was soms teleurstelling of frustratie in een schoolteam. Dat is begrijpelijk, dat hoort bij een proces als dit. Je legt je ziel en zaligheid in je werk, en dan hoor je dat het op een aantal punten niet helemaal goed gaat.”
“In het directieberaad hebben we over onze cultuur gesproken: wie willen we zijn?” gaat ze verder. “We vinden een goede sfeer belangrijk, maar daarnaast willen we ook groeien in elkaar feedback geven. En we willen dat het normaler wordt dat we het soms niet met elkaar eens zijn. Want waar het schuurt, krijg je glans.”
“We willen groeien in elkaar feedback geven”
Veel leermomenten
Binnen TrEf heeft men de smaak van interne audits te pakken. Zowel op bestuurs- als schoolniveau is men enthousiast over dit traject. Schooldirecteur Irna: “De audits geven zó veel leermomenten. Voor mezelf, voor het auditteam en ook voor de school.”
Afke reageert: “De training heeft mijn rol en positie als stafmedewerker Onderwijs en Kwaliteit verstevigd. De inkijkjes in de scholen hebben me veel gebracht. Ik heb zelf gezien en ervaren hoe het onderwijs wordt gegeven. Daardoor kan ik beter bepalen wat nodig is en ook betere beleidsvoorstellen doen.”
Ook voor Ina als bestuurder zijn de interne audits van meerwaarde: “Als bestuurder wil ik goed zicht hebben op het onderwijs op de scholen en niet verrast worden. Dat inzicht krijg ik uiteraard op verschillende manieren. Zo heb ik voorgangsgesprekken met de directeuren en ik loop jaarlijks een dag mee op de scholen. Daarnaast zijn de uitkomsten van de interne audits hier onderdeel van.”
“Als bestuurder wil ik goed zicht hebben op het onderwijs op de scholen en niet verrast worden”
Stevig vervolg
De stichting heeft dan ook een stevig vervolg gegeven aan het scholingstraject, dat in schooljaar 2023-2024 werd afgerond. Er is binnen TrEf nu één vast auditteam, dat alle scholen elke twee jaar bezoekt. Hiervoor is een concrete planning gemaakt. “De ene keer krijgen scholen een volledige audit, de andere keer een light versie waarbij alleen bepaalde onderdelen onder de loep worden genomen,” licht Afke toe.
Bestuurder Ina geeft aan dat het doen van interne audits helemaal past bij de missie van TrEf: “We doen de deuren open voor elkaar, we leren van elkaar, we ontwikkelen ons samen. Natuurlijk is dat spannend, maar ook heel mooi. Het geeft openheid en verbinding. En uiteindelijk gaat het om de vraag: hoe worden de leerlingen hier beter van? De stip op de horizon is goed onderwijs.”
Ina Hutten
“Het audittraject is een vliegwiel geweest voor allerlei ontwikkelingen. Ook het gesprek over wat goed onderwijs is, is op gang gekomen”
“Het is belangrijk dat je je eigen onderwijs blijft onderzoeken”
Jaap de Jonge is onderwijsadviseur bij Expertis en gespecialiseerd in audits in het onderwijs: “We verzorgen deze interne auditorentraining – die door het Schoolleidersregister is geaccrediteerd – door het hele land, voor zowel kleine als grote schoolbesturen. Soms zijn er wel 25 deelnemers. Het kan dan gaan om schooldirecteuren, beleidsmedewerkers kwaliteit, intern begeleiders/kwaliteitscoördinatoren en soms ook leraren. Elk scholingstraject ziet er anders uit, merk ik, want we proberen steeds weer aan te sluiten bij dat wat een schoolbestuur nodig heeft.”
Over het belang van interne audits zegt Jaap: “De uitkomsten van interne audits zouden voor schoolbestuurders en schoolleiders natuurlijk geen verrassing moeten zijn. Als het goed is, weten zij hoe het onderwijs ervoor staat. Maar we zijn gauw geneigd tot wishfull thinking. Dat is niet erg, als we ons er maar bewust van zijn. Daarom is het belangrijk dat je je onderwijs blijft onderzoeken. En daar gaat het bij interne audits om.”
Meer weten?
Meer weten over interne audits in het onderwijs?
- Lees meer over de auditorentraining van Expertis.
- Lees meer over onze dienstverlening rond audits en visitaties en bestuurlijk handelen en leiderschap.
- Neem vrijblijvend contact op met onderwijsadviseur Jaap de Jonge,
- telefoon 06 – 20 03 37 83,
- e-mail jaap.de.jonge@expertis.nl.
