Mondelinge taalontwikkeling bij jonge kinderen

Jonge Kind leestips – mei 2023

Jonge kinderen leren impliciet taal via verbale interacties. Harvard-professor Catherine Snow zegt ook wel: ‘Kinderen leren meer van praten dan van luisteren’ (Broekhof,K, 2021).

Door: Kyra Laarveld-Wolbers, jonge kind-specialist

De taalontwikkeling van leerlingen wordt sterk beïnvloed door de omgeving waarin zij opgroeien. Als het taalaanbod thuis beperkt is, is een rijk taalaanbod op school des te belangrijker.

Onderzoek laat zien dat de vroege taalontwikkeling veel invloed heeft op de leesontwikkeling, spelling en begrijpend lezen. Mondelinge taalproblemen zorgen ervoor dat kinderen vijf keer zo groot risico lopen om leesproblemen te krijgen (Van der Leij & Zijlstra, 2017). Ook worden kleuters vaak afgewezen of genegeerd door klasgenoten als een goede mondelinge taalvaardigheid ontbreekt (Van der Wilt, 2018). Het is daarom van belang dat pedagogisch medewerkers en leerkrachten in de onderbouw er alles aan doen om deze achterstanden te beperken en de mondelinge taalontwikkeling te stimuleren.

“Dieper graven – verder springen – blijvend resultaat. Samen gaan we voor een stevige basis in de vroege kinderjaren.”

Mondelinge taal

• Gelijke kansen door rijke gesprekken. Spreken is zilver, praten is goud.

Niet alle kinderen groeien op in een taalrijke thuisomgeving. Kinderen die thuis weinig Nederlands horen en spreken, krijgen minder kansen om hun mondelinge taalvaardigheid in deze taal te ontwikkelen. Leerkrachten kunnen op school het verschil maken door rijke gesprekken met leerlingen te voeren. Voor leerlingen uit taalarme milieus is het essentieel dat het mondeling taalaanbod op school van hoge kwaliteit is. Een wezenlijk verschil maken, kan door het structureel verhogen van de gesprekskwaliteit in de klas. In dit artikel, geschreven door onze collega Marjan van der Maas in samenwerking met Rosa Teepe lees je er meer over én vind je 14 adviezen om taaldenkgesprekken te stimuleren.

• Spreekkansen verdelen in de kleuterklas

Spreken is het kostbare goud in een kleuterklas. Leerkrachten proberen bergen te verzetten om de taal van hun leerlingen te stimuleren, overstelpen hen soms met vragen en geven ze het liefst uitgebreid het woord. Toch blijken de spreekkansen niet eerlijk verdeeld over alle leerlingen. Juist de leerlingen die die extra gebaat zijn bij meer en betere spreekkansen missen deze momenten vaak. Lees in deze blog over hoe je de spreekkansen eerlijk(er) kunt verdelen in je eigen klas.

• Vroege mondelinge taalontwikkeling

  Problemen met de mondelinge taalontwikkeling verdwijnen niet vanzelf en hebben niets te maken met rijping (Van der Leij & Zijlstra, 2017). Er zijn vroegtijdige interventies nodig, zodat een achterstand voorkomen kan worden (Vernooy, 2018). Interventies als modelen, terugdenken, recast, jezelf denkvragen stellen, een directe instructie en controle van begrip vragen kunnen de les effectiever maken. Deze zijn inzetbaar tijdens voorlezen en spel.

• Taalstimulerende gesprekken voeren met jonge kinderen: hoe doe je dat?

  Via onderstaande link kun je een samenvatting lezen van de belangrijkste aanbevelingen uit het onderzoek over taalstimulerende gesprekken met jonge kinderen van Hadley, Newman & Mock (2020).

• Podcast onderwijskansen #2

  Wat is effectieve taalstimulering? En hoe draagt dit bij aan gelijke onderwijskansen?

  Maarten Catney en Kees Broekhof gaan in gesprek over hoe taalstimulering bijdraagt aan gelijke onderwijskansen. Wat weten we hierover uit onderzoek? En hoe werk je effectief aan taalonderwijs in de klas en op school? Vanaf ongeveer 7.30 tot 18.30 minuut wordt er specifiek ingegaan op taalstimulering bij het jonge kind.

• Boek ‘Al pratend wijs’

  Dit boek biedt praktische handvatten om mondelinge taalachterstanden te bepreken en te voorkomen. Daarnaast is er aandacht voor de signalen en belemmeringen van een taalontwikkelingsachterstand en een taalontwikkelingsstoornis. Ook komt het monitoren en gebruik van objectieve observatie-instrumenten aan bod. Verder lees je hoe je ouders meer kunt betrekken bij de leeromgeving van hun kinderen. Bestel het boek via Uitgeverij Pica.