Er zijn zoveel mooie boeken en teksten bij allerlei thema’s die gebruikt kunnen worden voor Close Reading. Om je te tippen voor een nieuw verschenen boek of om een oude bekende nog eens in de spotlight te zetten, kiezen we iedere maand op onze site: het boek van de maand.
Boek van de maand juni 2022
Deze maand zetten we een boek voor de midden- en bovenbouw in de spotlights: ‘Walvissen in de wind’. Het boek is geschreven door Elvira Werkman.
Ga je de lessenserie inzetten? Deel het op social media via @Expertis Onderwijsadviseurs (LinkedIn en Facebook) of @Expertisadvies (Twitter)
De schrijver van het boek ‘Walvissen in de wind’ start met een korte beschrijving van het leven van Leonardo Da Vinci. De man die nieuwe ideeën kreeg voor slimme uitvindingen, door urenlang in de natuur te zijn en goed te kijken naar alles om zich heen. Leonardo vroeg zich bijvoorbeeld af of vogels konden vliegen en waarom de lucht blauw was. Door de vogels veel te observeren, beschreef hij bijvoorbeeld hoe zij in de lucht kunnen blijven. Om daarmee bouwtekeningen van vliegmachines te maken. In dit boek neemt Elvira Werkman je mee in het planten- en dierenrijk en over uitvindingen die zijn gedaan op basis van hoe fantastisch zíj zijn.
Walvis
In het hoofdstuk ‘walvis’ wordt o.a. verteld wat het geheim is van de souplesse van dit grootste zoogdier. En dat met die kennis heeft een zwemvliesfabrikant aan de slag is gegaan voor duikers. Ook lezen we over de megazeef op de bovenkaak, waardoor het eten in de bek blijft, maar het water er weer uit spoelt. In Australië is op basis daarvan een zelfreinigende filter gemaakt. En wist je dat de bultrug bellen kan blazen? Wil je weten waarom hij dat doet en welke uitvinding hierop is gebaseerd? Lees dan gauw zelf het boek…
Hieronder schetsen we een lessenserie die past bij dit hoofdstuk. Met als einddoel: ik weet waarom we zuinig moeten zijn op de walvis en kan vertellen tot welke uitvindingen de walvis mij inspireert.
Sessie 1
Ik kan vertellen waar de tekst over gaat.
Laat de leerlingen voorafgaand aan het lezen één minuut nadenken over wat zij al weten over de walvis. Zo kunnen ze tijdens het lezen achterhalen of ze dit al wisten of dat ze nieuwe informatie hebben gekregen.
‘De titel is de allerbeste samenvatting’ wordt wel eens gezegd. Kunnen de leerlingen bij het lezen van deze tekst zelf de tussenkopjes bedenken? Lees eerst de tekst voor en laat ze luisteren of meelezen. Lees vervolgens de eerste alinea nog eens door en model hoe jij het tussenkopje van deze alinea bedenkt. En welke informatie je uit de tekst hiervoor gebruikt. Zijn de leerlingen het met jou eens? Welke tussenkop zouden zij bedacht hebben? En als ze deze vergelijken met die van de schrijver, kunnen zij dan toelichten waarom de schrijver voor haar tussenkop gekozen heeft? Laat ze vervolgens samen en ten slotte zelf de tussenkopjes bij de andere alinea’s bedenken.
Sessie 2
Laat de leerlingen voordat ze aan de slag gaan met sessie twee eerst nog eens de afbeeldingen en kopjes bekijken. Weten ze nog wat ze gisteren hebben gelezen? Hier kan je mooi de werkvorm ‘eentje halen – eentje brengen’ bij inzetten. De leerlingen schrijven de cijfers 1 t/m 10 van boven naar beneden en schrijven achter de eerste vijf cijfers een belangrijk woord dat hoort bij de tekst. Voor het invullen van de cijfers 6 t/m 10 zijn ze afhankelijk van hun klasgenoten. Ze mogen een woord bij anderen brengen en hopen een nieuw woord bij ze te halen.
- Ik weet wat de schrijver bedoelt met souplesse, filtersysteem, stofzuiger.
Deze tekst leent zich heel mooi voor het achterhalen van woordbetekenissen. Duik samen eens in het achterhalen van souplesse, filtersysteem en stofzuiger. Deze betekenissen helpen de leerlingen bij het maken van de volgende opdracht.
- Ik weet welke kenmerken een walvis heeft, welke functie deze hebben en welke uitvindingen daarbij horen.
In dit hoofdstuk wordt verteld over borstvinnen, baleinen, bellenblazen en poep van de walvis. Deze opbouw hebben ze achterhaald in sessie één. Kunnen zij de functie van deze kenmerken omschrijven? En welke uitvindingen daarop gebaseerd zijn?
Vaak wordt gedacht dat leerlingen dit wel zelf kunnen opzoeken in de tekst. Maar vergeet niet om ook instructie te geven. Model hoe jij het invullen van het schema aanpakt, laat ze actief meedoen en langzaam jouw rol overnemen. Vervolgens kunnen zij samen het schema verder invullen.
| Kenmerk | Functie | Uitvinding |
| Bobbelige borstvinnen | ||
| Een zelfreinigende filter | ||
| Het vormt een muur van bubbels, waar haringen niet doorheen durven te zwemmen. |
Tip: maak twee tabellen. Een deels ingevulde tabel zoals hierboven én een tabel dat nog helemaal leeg is. Laat de leerlingen zelf kiezen welke tabel zij willen en kunnen invullen.
Sessie 3
Vergeet niet om bij een nieuwe sessie de voorkennis van de vorige sessie op te halen. Je kunt dit bij deze sessie heel goed doen door met de leerlingen een mix en koppel uit te voeren. Sommige leerlingen hebben kenmerken in hun hand, andere leerlingen hebben de diverse functies en weer anderen hebben de bijbehorende uitvindingen. Kunnen zij de juiste samenstellingen maken?
- Ik kan de afbeeldingen verklaren.
De illustraties van Wendy Panders in dit boek zijn werkelijk prachtig. Laten we de aandacht van de leerlingen hier eens op richten. Op bladzijde 25, 27 en 28 wordt de tekst ondersteund door (pagina)grote afbeeldingen. Kunnen de leerlingen hier zelf een verklaring bij schrijven? Want wat zien ze op de afbeelding en waarom zou Wendy dat hebben getekend?
Model zelf bij de afbeelding op blz. 27 hoe jij dit aanpakt. Laat zien hoe jij informatie uit de tekst gebruikt om de illustratie toe te lichten. Laat ze geleidelijk jouw rol overnemen, tot ze zelf aan de slag kunnen met het schrijven. Laat de leerlingen hun verklaring of onderschrift lezen aan een klasgenoot. Kan hij/zij nog tips geven en zo het antwoord versterken?
Je kunt bij deze opdracht differentiëren door leerlingen de keuze te geven tussen de afbeelding op blz. 27 of de afbeelding op blz. 25. In deze laatste afbeelding worden namelijk meerdere alinea’s gevat.
Tip: Vergeet hierbij niet om samen succescriteria op. Want wanneer is de verklaring een succes?
- Ik weet waarom we zuinig moeten zijn op de walvis.
De schrijver eindigt dit hoofdstuk met de zinnen: ‘Goed bezig dus, die walvissen. Nog meer reden om zuinig op ze te zijn.’ Weten de leerlingen wat de schrijver met deze laatste zin bedoelt?
In dit hoofdstuk hebben we gelezen tot welke uitvindingen mensen zijn geïnspireerd door de walvis. Daar hebben de leerlingen uitvoerig naar gekeken in sessie twee. Laat ze de tabel van sessie twee nu eens aanvullen met hun eigen uitvinding; tot welke uitvinding inspireert de walvis (óf een ander dier) hen?
Deze én nog meer rijke teksten zijn sinds kort te vinden op de website www.rijkteksten.org. Een site waar je informatie vindt over wat rijke teksten zijn, hoe je ze herkent en waarom het zo belangrijk is om ermee te werken. De site is nog lang niet compleet, maar er is al heel veel te ontdekken. Neem gauw een kijkje!
Deze editie van boek van de maand was alweer de laatste van dit schooljaar. In september zijn we weer terug met nieuwe inspiratie voor de kinderboekenweek. Het thema dit jaar is Gi-Ga-Groen, over dieren en de natuur. Dit boek is dus ook heel goed bruikbaar, maar er zijn er natuurlijk nog veel meer…..
Benieuwd naar onze boeken van de maand?
Er zijn zoveel mooie boeken en teksten bij allerlei thema’s die gebruikt kunnen worden voor Close Reading. Om je te tippen voor een nieuw verschenen boek of om een oude bekende nog eens in de spotlight te zetten, kiezen we iedere maand op onze site: het boek van de maand. Hier zie je welke boeken deze titel allemaal hebben gekregen!