Inkijkje in de praktijk: Close Reading in het voortgezet onderwijs
Lieke Geurts, docente Engels op Metameer Jenaplan (voortgezet onderwijs) in Boxmeer, werkt sinds dit schooljaar met de aanpak van Close Reading. Ze geeft een inkijkje in de praktijk. Wat zagen zij gebeuren op het gebied van leesvaardigheid? Hoe pakken zij de professionalisering in de aanpak van Close Reading aan? Manon Biemans, taal- leesspecialist bij Expertis, ging met Lieke in gesprek.
‘’Ik liep alleen maar rond en observeerde wat mijn leerlingen deden. Ze waren actief, gemotiveerd en betrokken.’’
‘’Op het gebied van leesvaardigheid zag ik net als in recente wetenschappelijke onderzoeken een daling in de resultaten van mijn leerlingen ontstaan. Waar ik aan het begin van mijn loopbaan gesprekken had met mijn leerlingen over boeken die we allebei lazen, heb ik deze gesprekken vandaag de dag bijna niet meer. Slechts een handjevol leerlingen leest nog voor zijn plezier”, aldus Lieke. De vaksectie Nederlands en de vaksectie moderne vreemde talen wilden hun onderwijs op het gebied van leesvaardigheid verbeteren. Over de aanpak die ze nu toepasten, was geen enkele docent én geen enkele leerling enthousiast. De aanpak om een tekst te lezen en er vragen over te maken vonden zij niet meer passend. ‘’Zodra ik het woord lezen uitsprak nam het gezucht onder mijn leerlingen toe.’’ Dit moest toch anders kunnen?
‘’Tijdens de eerste bijeenkomst leerden we om met een andere bril naar ons leesonderwijs te kijken. Van het stellen van vragen – wat uit onderzoek niet eens zo effectief blijkt te zijn – naar het stellen van tekstgerichte vragen passend bij het leesdoel van de les. Bij dieper tekstbegrip draait het om de vraag hoe jij je verhoudt tot een tekst. Dat was een echte eyeopener voor ons.’’
Close Reading
De school besloot samen met Marieke van Logchem – senior onderwijsadviseur & taal- leesspecialist bij Expertis – het leesonderwijs onder de loep te nemen en daarbij gebruik te maken van de aanpak Close Reading. Tijdens de eerste bijeenkomst werd het team enthousiast over de andere manier van kijken naar leesonderwijs. Waar het team eerst op zoek was naar een methode om het leesonderwijs aantrekkelijker te maken, kunnen zij dit nu vanuit hun eigen expertise vormgeven. Ook spraken de verschillende coöperatieve werkvormen die ingezet kunnen worden binnen deze aanpak en het feit dat de inhoud van de tekst centraal staat hen erg aan. Het onderwijzen in tekststructuren en leerlingen teksten laten doorzien heeft aandacht gekregen tijdens de sessies.
‘’Tijdens de eerste bijeenkomst leerden we om met een andere bril naar ons leesonderwijs te kijken. Van het stellen van vragen – wat uit onderzoek niet eens zo effectief blijkt te zijn – naar het stellen van tekstgerichte vragen passend bij het leesdoel van de les. Bij dieper tekstbegrip draait het om de vraag hoe jij je verhoudt tot een tekst. Dat was een echte eyeopener voor ons.’’
Focus op de leerling
Onderscheidend ten opzichte van de eerdere aanpak van de school is dat er teksten in worden gezet die passen bij de interesses van de leerlingen en zelfs op interesses van afzonderlijke klassen. De focus ligt op het reflecteren en een kritische beschouwing op de tekst. Dit vraagt ook meer van de leerling zelf. De leerling moet nadenken hoe hij/zij zich verhoudt tot wat hij/zij gelezen heeft. Er ligt Veel minder focus op het beantwoorden van vragen. Teksten worden vaker gelezen, telkens met een ander leesdoel en vanuit een ander perspectief. Leerlingen ervaren dit niet als vervelend. “Voor Engels heb ik gekozen voor een songtekst van Ed Sheeran – ‘The A-team’ over een meisje dat dakloos is en drugs gebruikt. Het onderwerp sprak al enorm aan en door de ingezette werkvormen ontstonden er rijke gesprekken onder leerlingen. We hebben de songtekst heel vaak gelezen maar doordat ik mijn leerlingen telkens een andere opdracht meegaf, had ik een betrokken, actieve en gemotiveerde groep leerlingen voor me zitten.’’
Ben je benieuwd naar deze lessenserie (die in een blokuur van 80 minuten is uitgevoerd) en wil je ervaren hoe Close Reading kan werken voor jouw leerlingen? Download dan hier de Powerpoint.
Voorbeeld lessenserie Close Reading in het voortgezet onderwijs
In sessie 1 is het doel ‘ik kan vertellen waar de songtekst over gaat.’
Ik laat het liedje aan de leerlingen luisteren. Na het beluisteren gaan we aan de slag met het doel. Ik wil dat de leerlingen de woorden markeren die aangeven waar de songtekst over gaat. Ik model het begin van het eerste couplet, en laat zien aan welke woorden ik kan zien dat dit meisje het niet makkelijk heeft. De tweede helft van het couplet doen we samen en daarna gaan de leerlingen zelf verder. We gaan met elkaar in gesprek over de onderstreepte/gemarkeerde delen. Vervolgens bekijken we de beeldspraak en bespreken we de titel. Tot slot vertellen ze aan elkaar waar de songtekst over gaat.
In sessie 2 is het doel ‘ik kan in de tekst aanwijzingen vinden wat dakloos zijn of verslaafd aan drugs inhoudt voor de hoofdpersoon.’
In deze sessie laat ik de leerlingen in groepjes een woordspin maken over de twee onderwerpen dakloos en verslaafd aan drugs. Ik verdeel de klas in vier groepen. Twee groepjes krijgen dakloos als onderwerp en twee groepjes krijgen drugs als onderwerp. Vervolgens vraag ik leerlingen in de tekst naar aanwijzingen te zoeken die met deze onderwerpen te maken hebben. Deze woorden verwerken ze in een woordspin.
Na 10 minuten presenteert ieder tafelgroepje drie genoteerde woorden aan de klas. De andere groepjes met hetzelfde onderwerp moeten goed luisteren want je mag niks dubbel vertellen. Het eerste groepje heeft dus een voordeel, het laatste groepje heeft de meeste uitdaging.
In sessie 3 is het doel ‘ik kan me inleven in de gebeurtenissen in het leven van de hoofdpersoon en deze vergelijke met mijzelf.’
The worst things in life come free to us
Wat betekent dit? Hier maken we een venndiagram mee op het bord. Aan de ene kant staat het liedje en de andere kant ben jij. Wat lijken jou de ergste dingen die kunnen gebeuren en die dus ‘’gratis’’ komen. In het midden komen de overeenkomsten. Leerlingen krijgen post its en plakken deze op het bord. We bekijken deze samen en voeren hier het gesprek over. We besteden hier aandacht aan maar ook zeker aan de mooiste dingen in het leven die ook ‘’gratis’’ komen zoals liefde en vriendschap.
Meer weten?
Close Reading kan toegepast worden in alle vakgebieden op veel verschillende teksten; verhalend, informatief, overtuigend, poëzie en op een instructietekst. De rol van de docent is stimulerend en sturend. De docent modelt de denkstappen en zorgt voor instructie. Deze aanpak helpt leerlingen om teksten beter te begrijpen.
Het boek ‘Close Reading: werken aan dieper tekstbegrip in het voortgezet onderwijs’ is te bestellen via Uitgeverij Pica. In dit boek wordt in stappen uitgelegd hoe je met Close Reading aan de slag kunt gaan.
Literatuurlijst
- Gubbels et al. (2019) ‘PISA-2018 in vogelvlucht’.
- PIRLS (2021).
- Moss, B., Lapp, D., Grant, M. & Johnson, K. (2015). A Close Look at Close Reading: Teaching Students to Analyze Complex Texts, Grades 6–12. Alexandria, VA: ASCD.