Hoe datageletterd zijn jouw leraren?

Van ingewikkelde statistische hoogstandjes naar beproefde en duidelijke methode

Door: Dr. Gert Gelderblom

‘De leerlingresultaten bij begrijpend lezen op onze school zijn onvoldoende. En dat is niet verwonderlijk, want veel leerlingen kunnen niet vlot lezen.’ Een logische verklaring toch? Of… misschien toch niet?

‘Op onze school hebben we te maken met veel afstromers. Veel leerlingen die vanuit de basisschool met een havo-advies binnenkomen, zitten na twee jaar op VMBO-tl of kader. De adviezen van de basisscholen zijn dus veel te hoog.’ Lijkt me helder. Of… schijn bedriegt?

‘Uit de resultaten van de vragenlijst sociale veiligheid die wij op onze school hebben afgenomen, blijkt dat vooral leerlingen uit een bepaalde klas zich onveilig voelen. Deze klas heeft les van een startende leraar. Dat verklaart alles.’ Of is dat te kort door de bocht?

Datageletterdheid

Het kan anders en zoveel beter, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. De sleutel hiertoe zit hem in het effectief benutten van data. Daarbij kan gedacht worden aan gegevens uit leerlingvolgsystemen, observaties, doorstroomcijfers, doublurepercentages, enzovoorts. Door deze beschikbare data goed te analyseren in relatie tot het probleem, kan de oorzaak áchter een probleem goed in beeld worden gebracht. Vragen die dan aan de orde komen zijn: is er wel echt een probleem? Hoe lang doet dit zich al voor? In welke (leer)jaren en bij welke leerlingen signaleren we dit? Door in kleine teams aan de hand van data een probleem en mogelijke oorzaken systematisch te onderzoeken, voorkom je dat er veel tijd en geld verspild worden. Daarvoor is wel nodig dat leraren datageletterd zijn. In hoeverre zijn jouw leraren dat? En jouw schoolleiders? En ben je zelf datageletterd?

Meer dan statistische hoogstandjes

Bij de term datageletterdheid wordt al snel gedacht aan ingewikkelde analyses met Excel, regressieanalyses en andere statistische hoogstandjes. Volgens de Amerikaanse wetenschappers Ellen B. Mandinach en Edith S. Gummer is datageletterdheid van leraren echter zoveel meer dan het kunnen hanteren van statistische technieken. Zij onderscheiden 52 vaardigheden die zich laten samenvatten in vijf hoofdcomponenten: 1) identificeren van problemen en het formuleren van een vraagstelling; 2) verzamelen van data; 3) vertalen van data in kennis; 4) vertalen van conclusies in verbetermaatregelen; 5) evalueren van verbetermaatregelen. (Mandinach en Gummer (2016)). De wetenschappers benadrukken dat het van belang is dat leraren data moeten begrijpen en interpreteren in relatie tot de context waarin ze zijn verzameld en in relatie tot het vak dat onderwezen wordt. Datagebruik dient daarom geïntegreerd te worden in alle andere essentiële aspecten van onderwijs en lesgeven, zoals vakkennis, onderwijskundige vaardigheden, kennis van het curriculum en kennis van de leerlingen en hun specifieke kenmerken. 

Datateam®methode

Ondanks de breed gedragen overtuiging dat het belangrijk is dat leraren voldoende datageletterd zijn, is dat nu lang niet altijd het geval, zo concludeerde ook Prof. dr. Kim Schildkamp van de Universiteit Twente. Schildkamp is internationaal befaamd en toonaangevend op het gebied van datagebruik. Leraren vinden het vaak moeilijk om data op een gestructureerde wijze te gebruiken en om informatie uit data te linken aan hun eigen handelen. Hoe werk je vanuit dit vertrekpunt als schoolteam toe naar een gedegen gebruik van data? Schildkamp ontwikkelde hiertoe samen met een team van onderwijswetenschappers de Datateam®methode. Deze methode biedt een gestructureerde aanpak om onderwijsproblemen aan de hand van data op te lossen. De Datateam®methode wordt inmiddels in tal van landen in zowel het primair als ook het voortgezet onderwijs gebruikt. De methode is bewezen effectief voor de kwaliteit van het lesgeven van leraren. Dit heeft het Ministerie van Onderwijs doen besluiten om de methode op te nemen op de menukaart van effectief gebleken interventies die in het kader van de NPO-middelen kunnen worden ingezet. 

In het professionaliseren van leraren en andere onderwijsprofessionals op het gebied van datageletterdheid trekt Expertis Onderwijsadviseurs graag samen met jou op. Expertis is de afgelopen jaren intensief betrokken geweest bij het verfijnen en onderzoeken van de Datateam®methode. Sinds 2021 is Expertis trotse eigenaar van deze effectief gebleken vorm van professionalisering van schoolteams. Inmiddels boekten tientallen scholen in zowel het primair als voortgezet onderwijs mooie resultaten door het werken met de Datateam®methode. Wil je aan de slag met de Datateam®methode op jouw school? Klik dan hier.