‘Hoe krijg je leesplezier terug in de klas?’
Ruim veertig jaar lang is Dr. Kees Vernooy al bezig met de vraag hoe je het taal- en leesonderwijs beter maakt. Verbonden als wetenschappelijk adviseur aan Expertis Onderwijsadviseurs is hij een toonaangevende deskundige op dit gebied. Welke suggesties heeft hij om het leesplezier op school weer terug te brengen bij kinderen?
De cijfers zijn ronduit schrikbarend: 12% van de leerlingen op de basisschool heeft op het einde van de basisschool dyslexie en 25% van de kinderen in groep 8 loopt het risico om laaggeletterd te worden, ofwel matig te kunnen lezen en schrijven.
“Nederland heeft Europese records op haar naam staan waar we allesbehalve trots op mogen zijn”, stelt Kees Vernooy, die tot zijn pensionering lector was in effectief taal- en leesonderwijs. “In vergelijking met omringende landen heeft het Nederlandse basisonderwijs steeds meer zwakke leerlingen en steeds minder toppers. Er is een sterke groei van dyslexie en laaggeletterdheid zichtbaar sinds 2005. We zijn zelfs wereldrecordhouder dyslexie. Er is een reading-gap in het onderwijs; het vermogen ontbreekt bij veel kinderen om goed te kunnen lezen en dat is slecht voor hun latere functioneren in de samenleving.”
“Nederland heeft Europese records op haar naam staan waar we allesbehalve trots op mogen zijn.”
Wat zijn de oorzaken van de huidige problemen met leesvaardigheid?
“In het Nederlandse onderwijs denken we dikwijls dat alles uit leerlingen zelf moet komen. We vergeten dan hoe belangrijk expliciete instructie voor een deel van de kinderen is. Veel – vooral internationaal – onderzoek laat dat bij herhaling zien. Met name kinderen uit taalarme milieus hebben dat onderwijs nodig. Het argument dat je nogal eens hoort is: We hebben nu eenmaal een zwakke leerlingenpopulatie. Dat is absoluut geen excuus. Een probleem voor risicoleerlingen is dat Nederland de meest chaotische klassen ter wereld heeft. Veel kinderen komen in zo’n onrustige klas niet tot leren. Daarnaast is doelgerichte expliciete instructie essentieel om kinderen die moeizaam lezen, een stap verder te brengen.”
“‘We hebben nu eenmaal een zwakke leerlingpopulatie.’ Dat is absoluut geen excuus.”
“Zet technisch lezen in de onderbouw hoger op de agenda.”
Hoe keren we dit tij?
“Het streven is uitgesproken dat Nederland in 2030 geen laaggeletterdheid meer kent. Dat is een mooi ideaal. Maar dan moet je beginnen met meer aandacht voor leren lezen op pabo’s. En op scholen adviseer ik meer tijd te besteden aan vloeiend leesonderwijs. Zorg dat je dat op orde hebt met goede doelgerichte instructies. We weten dat de belangrijk jaren voor de basisvaardigheden taal en rekenen de beginnersjaren zijn, het fundament wordt in de onderbouw gelegd. Zet technisch lezen dus in de onderbouw hoger op de agenda en maak gebruik van de kracht van herhaling. We vergeten te vaak dat een goede start in het onderwijs belangrijk is voor het zelfvertrouwen van leerlingen. Ook weten we dat kinderen die in de begingroepen niet goed leren lezen nooit meer een goede lezer worden.”
De oplossing klinkt eenvoudig. Waarom gebeurt het dan niet?
“Enerzijds omdat er nog te weinig bewustwording is en anderzijds omdat scholen al snel de kinderen of hun ouders als oorzaak van de problematiek of achterlopende resultaten wijzen. Dat noem ik: excuusgedrag. Een deel van de kinderen is sterk afhankelijk van de school, en niet andersom. Daarnaast hebben scholen nu teveel vrijheid in hun onderwijsaanbod, waardoor basisvaardigheden het soms moeten afleggen tegen leuke lessen over uiteenlopende onderwerpen. Dat doet het onderwijs in taal en lezen tekort.”
“Scholen hebben nu teveel vrijheid in hun onderwijsaanbod.”
Hoe kun je het lezen weer leuk maken op school?
“Zet de boeken van Toon Tellegen wat vaker aan de kant en stem je wat meer af op de interesses en referentiekaders van je leerlingen. Leerlingen moeten kunnen vrij lezen over zaken die hen interesseren. Reutzel (2008) liet zien dat het gebruik van de inbreng van de leerling bij het kiezen van een tekst of boek een effectieve praktijk is. Ik pleit ook voor het inzetten van meer informatieve boeken. Die prikkelen de nieuwsgierigheid en dragen bij aan de ontwikkeling van woordkennis. Veel kinderen vinden het leuk om te lezen over hun hobby of eigen interesses, maar ook om te lezen over wat ze later willen worden. Door daar wat meer op in te spelen, kun je de intrinsieke leesmotivatie van kinderen aanwakkeren.”
Benieuwd naar meer onderwijsheid van Dr. Kees Vernooy? In dit interview sprak hij over wat nu de sleutel is tot effectief onderwijs. Of lees hier een gesprek met Dr. Vernooy over de optimale inzet van NPO-gelden om leervertraging in te halen.
Wilt u aan de slag met het verbeteren van uw taal/leesonderwijs? De adviseurs van Expertis helpen u graag verder met bovenstaande thema’s. Bekijk hier onze dienstverlening en neem vrijblijvend contact met ons op!
