Uitgerekend de rekenspecialist!

Door: Harmen Veldhuis

Het wordt nog maar eens benadrukt in de publicatie van de onderwijsinspectie (Peil.Rekenen-Wiskunde, 2021) vorig jaar: in slechts de helft van de scholen is een rekenspecialist aanwezig. En in driekwart van de basisscholen heeft deze rekenspecialist minder dan 40 taakuren per schooljaar (lees: minder dan 1 uur per lesweek). Waarom heeft uitgerekend de rekenspecialist een dergelijk kleine rol?

We weten dat juist de rekenspecialist van grote waarde kan zijn in een school. Marc van Zanten e.a. (2009) noemt de rekenspecialist de motor achter schoolverbetering op het gebied van het rekenonderwijs. Helaas bereikt kennis over rekenen slechts mondjesmaat de dagelijkse onderwijspraktijk. In de tweede plaats ontbreekt het de rekenspecialisten aan tijd om hun taken daadwerkelijk goed te kunnen uitvoeren (Onderwijsinspectie, 2021).

Rekenkennis

We zouden allereerst moeten investeren in kennis over rekenen-wiskunde. De onderwijsinspectie (2021) constateerde bijvoorbeeld dat rekenspecialisten in opleiding nog niet altijd bewust zijn van het feit dat wanneer men vroegtijdig leerlingen op een 1F lijn plaatst, deze niet toekomen aan de stof van 1S in groep 8. In een rondgang op een groot aantal basisscholen komt daarnaast naar voren dat leraren in beperkte mate op de hoogte zijn van leerlijnen uit hun eigen groep, de juiste inzet van bijvoorbeeld het drieslagmodel en het handelingsmodel. Ook is niet altijd bekend wat in welk jaar geautomatiseerd en gememoriseerd moet zijn.

Kennis van leerlijnen

Is die kennis dan wel nodig? Laten we het voorbeeld nemen van de kennis van de leerlijnen. In de eerste plaats kunnen leraren dankzij deze kennis hun instructies beter afstemmen. Ze weten namelijk wat de leerlingen in een bepaald leerjaar moeten kunnen, welke stof ze hebben gehad in voorgaande jaren en wat er nog gaat komen. Wanneer iets niet wordt beheerst, kan instructie gegeven worden op het voorgaande in de leerlijn. Het is onverstandig om verder te gaan met bepaalde stof als het voorgaande niet wordt beheerst (Mastery Learning, NRO, 2019). Wordt juist iets goed beheerst, dan kan de leraar een stap verder gaan in de leerlijn. Het geeft leraren dus feitelijk hun vak terug om beredeneerd een aanbod samen te stellen.

Goed rekenonderwijs werkt preventief

Kwalitatief goed rekenonderwijs voorkomt veel rekenproblemen bij leerlingen. Als rekenproblemen ontstaan, zijn ze nogal eens lastig te verhelpen. In het kader hiervan kan een ander belangrijk voordeel van kennis van leerlijnen worden genoemd. Wanneer deze kennis aanwezig is, zorgt dat ervoor dat onderwijsprofessionals beter in staat zijn te signaleren, te analyseren, te verklaren en de juiste interventies in te zetten. Wie kent niet de veelgehoorde uitspraak wanneer een rekendoel niet beheerst wordt: ‘Dat komt omdat de tafels niet zijn geautomatiseerd’. Maar is dat dan wel zo? Of moet je stellen dat het niet daarin zit, maar dat een andere, meer onderliggende oorzaak daar debet aan is? Wanneer een leraar kennis heeft van de leerlijnen, zal deze leraar in de klas eerder signaleren of iets wel op orde is of niet. Op basis daarvan kan de leraar eerder duiden of het daadwerkelijk een probleem is of niet en waar nodig interventies inzetten. Geen interventies die op onderbuik gebaseerd zijn, maar beredeneerde, beargumenteerde interventies.

“Wanneer deze kennis aanwezig is, zorgt dat ervoor dat onderwijsprofessionals beter in staat zijn te signaleren, te analyseren, te verklaren en de juiste interventies in te zetten.”

Elke leraar een rekenspecialist?

Ik hoor je denken: er is meer nodig dan kennis. Natuurlijk is er meer nodig dan dit, maar laten we starten bij het begin. Investeren in kennis van leraren over reken-wiskunde onderwijs. Investeren in de rol die specialisten hebben in de school, en vooral hoe ze deze moeten uitvoeren. Hen opleiden zodat zij in de school andere leraren kunnen begeleiden, inspireren, ondersteunen en stimuleren om het rekenonderwijs naar een hoger niveau te tillen. Rekenonderwijs behoort immers tot één van dé basisvaardigheden, het verdient deze aandacht.

Feitelijk pleiten we ervoor dat elke leraar een rekenspecialist wordt of is. Het zou een mooi begin zijn als een aantal leraren zich specialiseert en hun kennis als een olievlek zich verspreidt door de school. Want elke leerling heeft toch recht op goed (reken)onderwijs?

Meld u aan voor de nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en schoolverbetering.

Geraadpleegde literatuur:

• Inspectie van het Onderwijs (2021). Peil.Rekenen-Wiskunde Einde (speciaal)basisonderwijs 2018-2019. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
• NRO (2019). Differentiatie in de klas: wat werkt? 
• Van Zanten, M., Dwars, B., Hooiveld, H., Onrust, M., & Voorneman, G. (2009). De rekencoordinator. Motor achter verbetering van het reken-wiskundeonderwijs. Volgens Bartjens, 29(2), 2-5