“De kwaliteit van mijn lessen is beter en ik geef relaxter les”
Expliciete Directe Instructie (EDI) in het voortgezet onderwijs
Leraar Elise Heshof was eigenlijk helemaal niet zo ontevreden over de manier waarop ze lesgaf. Toen ze kennismaakte met Expliciete Directe Instructie (EDI) en ze dit lesmodel begon toe te passen, opende dat haar ogen. “Ik geef nu relaxter en met meer plezier les. De kwaliteit van mijn lessen is beter en ik heb veel beter zicht op mijn leerlingen.”
Elise Heshof is leraar biologie (en geeft ook wiskunde) aan het Kesper College, een school voor voortgezet speciaal onderwijs in Gouda. Vorig jaar schoolde Expertis Onderwijsadviseurs alle leraren van deze school in Expliciete Directe Instructie en sindsdien past Elise deze aanpak toe in haar lessen. “Ik ben er heel enthousiast over”, zegt ze. Waar zit ‘m dat in?
Lesfasen en technieken
Expliciete Directe Instructie (EDI) is een onderbouwd, effectief lesmodel dat een aantal vaste lesfasen kent (zie kader). Als leraar leg je de lesstof expliciet uit, doe je nieuwe vaardigheden voor, oefen je samen met de leerlingen en geef je hun de gelegenheid om met elkaar te oefenen. In een EDI-les zet je bovendien steevast enkele belangrijke technieken in: je controleert steeds weer of leerlingen het hebben begrepen, betrekt en activeert hen nadrukkelijk, geeft hun feedback en herhaalt de lesstof.
Iets nieuws aanleren
Elise zet EDI volop in haar lespraktijk in. “Zeker als ik leerlingen iets nieuws aanleer, pas ik alle lesfases toe. Soms passen ze niet allemaal in één les, dan gebruik ik meerdere lessen.”
Ze noemt niet al haar lessen ‘EDI-lessen’. “Zo zie ik het niet”, geeft ze aan. “Maar de technieken en fases uit het lesmodel zet ik wel in – in de ene les meer dan in de andere. Ik stel mezelf vooral de vraag: hoe kan EDI mij helpen om mijn doel te bereiken? Dat betekent soms dat ik besluit op één fase te focussen.”
Groot verschil
Elise heeft – door EDI – kleine veranderingen in haar manier van lesgeven aangebracht, en ze merkt dat deze een groot verschil maken. Ze geeft een voorbeeld: “Als leraar ben je geneigd om in de les een vraag te stellen, en vervolgens de naam van een leerling te noemen. Of: eerst iemands naam te noemen en dan de vraag te stellen. Dit doe ik niet meer. Ik zeg heel bewust: ‘Ik ga zo een vraag stellen. Denk erover na. Ik kies daarna iemand die het antwoord mag geven.’ Het effect hiervan is dat iedereen meedoet, de betrokkenheid van leerlingen is veel groter.”
“Ook ben ik er nu alert op dat ik opdrachten sámen met de leerlingen maak en ze op het bord uitschrijf. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet, dat hoor ik ook van collega’s. In mijn biologielessen bijvoorbeeld deed ik dat niet altijd. Ik overschatte kinderen, ik dacht: moet ik dit nu uitleggen? Ja dus, want kinderen moeten nieuwe stof en vaardigheden nog leren!”
“Behalve dat leerlingen de lesstof beter gaan begrijpen, merk ik vooral in de brugklas dat het samendoen leerlingen vertrouwen geeft. En ikzelf zie nu veel sneller of de leerlingen het kunnen. Ik heb meer inzicht in waar de leerlingen staan.”
“Het samendoen geeft vooral leerlingen in de brugklas vertrouwen”
Elise Heshof
“Zeker als ik leerlingen iets nieuws aanleer, pas ik alle lesfases uit EDI toe”
De lesfasen van EDI
- Voorkennis activeren – Je bouwt voort op wat leerlingen al weten.
- Het lesdoel – Je maakt duidelijk: wat wil ik dat de leerlingen leren?
- Instructie – Je legt expliciet uit en doet voor.
- Begeleide inoefening – Je oefent samen met de leerlingen.
- Kleine lesafsluiting – Je controleert of iedereen het zelfstandig kan.
- Zelfstandige verwerking – Je laat leerlingen die dat kunnen zelf verder oefenen.
- Verlengde instructie – Je geeft leerlingen die dat nodig hebben extra instructie en zo meer leertijd om de doelen te behalen.
- Verrijkte instructie – Je geeft extra uitdaging aan leerlingen die dit nodig hebben.
- Grote lesafsluiting – Je blikt terug op de les en kijkt vooruit naar de volgende les.
EDI is ontwikkeld door de Amerikaanse John Hollingsworth en Silvia Ybarra. Expertis maakte het lesmodel toegankelijk voor het onderwijs in Nederland.
“Het werken met wisbordjes kostte nog geen tien minuten. Dat pakte heel goed uit”
Wisbordjes
Je kunt wisbordjes inzetten om te controleren of de klas de lesstof begrepen heeft. Zo werkt het:
- Je stelt een vraag, geeft leerlingen denktijd en laat ze het antwoord (met een uitwisbare stift) groot op het wisbordje schrijven.
- Vervolgens laten de leerlingen – nadat jij hiervoor het teken hebt gegeven – het bordje aan jou zien.
- Jij bekijkt wat is opgeschreven; je controleert zo snel en gemakkelijk of leerlingen de stof hebben begrepen.
- Je leest geen antwoorden hardop voor, maar vraagt enkele leerlingen (een toelichting bij) hun antwoord te geven.
- Vervolgens geef je daarop feedback en stel je vragen, zodat een gesprek op gang komt.
Nota bene: leerlingen werken berekeningen op papier uit. Het antwoord noteren ze groot op het wisbordje.
Verhelderend en verfrissend
“Voor de training was ik me er niet zo van bewust dat de kwaliteit van mijn lesgeven beter kon”, blikt Elise terug. “Nu vind ik het heel waardevol dat ik geleerd heb om EDI toe te passen. Ik wist eigenlijk niet dat ik er zoveel behoefte aan had, daar was ik verrast over! Net als iedereen ben ook ik een gewoontedier en val ik snel in patronen, ook bij het lesgeven. Het was daarom verhelderend en verfrissend om tijdens de training te horen hoe een goede les eruitziet, en ook om feedback op mijn lessen te krijgen. De tips die ik na de lesbezoeken kreeg waren bovendien heel praktisch. Dat is gewoon heel waardevol.”
“Ik vind het heel waardevol dat ik geleerd heb om EDI toe te passen. Ik wist niet dat ik er zoveel behoefte aan had”
Uitproberen
Is EDI moeilijk? “Niet als je de aanpak ziet als een hulpmiddel”, vindt Elise. Ze moedigt andere leraren aan om het gewoon te gaan proberen. “Dan krijg je er vanzelf vertrouwen in. Zo heb ik dat bijvoorbeeld ervaren bij het werken met wisbordjes. Ik dacht op een gegeven moment: ik ga ze gewoon gebruiken. Ik had in een biologieles aan een brugklas leerwerk gegeven en duidelijk gezegd: ik ga jullie overhoren. De les erna heb ik de wisbordjes ingezet. Daardoor kreeg ik heel snel zicht op wie het al kon en wie nog niet. Voorheen maakte ik kleine toetsjes, die ik daarna ook nog moest nakijken. Het werken met de wisbordjes kostte nog geen tien minuten. Dat pakte dus heel goed uit.”
Relaxter lesgeven
De biologie- en wiskundeleraar is enthousiast over het effect van EDI: “Ik zie dat de leerlingen de stof beter en sneller beheersen, en hogere resultaten behalen. Pasgeleden haalde een leerling bij wiskunde een 10. Daar was ik echt trots op!”
EDI heeft ervoor gezorgd dat Elise zelf bewust tijd inplant voor haar lesvoorbereidingen. “Dat maakt een heel groot verschil: de kwaliteit van mijn lessen is beter en ik geef ook veel relaxter les. Dat is heel fijn. Het is ook prettig dat ik de zekerheid heb, dat het goed is wat ik doe, want EDI is wetenschappelijke onderbouwd. Dat geeft zelfvertrouwen en zorgt ervoor dat ik meer plezier heb in mijn werk.”
“Ik zie dat de leerlingen de stof beter en sneller beheersen”
Leestips
Wil jij meer weten over EDI in het voortgezet onderwijs?
- Download onze gratis minigids Expliciete Directe Instructie in het voortgezet onderwijs.
Hierin lees je meer over de EDI-lesfasen, de bijbehorende technieken en hoe je zelf met EDI aan de slag kunt gaan. - Lees het blog Zo stel je vragen waar je leerlingen echt beter van worden! van onderwijsadviseur Michel Freriks.
- Of lees het boek Expliciete Directe Instructie in het vo van Marcel Schmeier.
Hierin staan alle lesfasen en technieken uitvoerig beschreven. Je krijgt bovendien veel tips, handreikingen en voorbeelden uit de praktijk.
Teamscholing
Wil je met jouw collega’s leren hoe je EDI toepast in de lespraktijk?
Expertis verzorgt teamscholingen op maat, waar ook lesobservaties en feedbackgesprekken onderdeel van kunnen zijn.
Heb je vragen of wil je sparren? Neem gerust contact op met onderwijsadviseur Michel Freriks.
