Hoe online lesgeven effectiever kan

Online lesgeven is een noodgreep. Op een basisschool in Driebergen maken ze van onderwijs op afstand zoveel mogelijk een deugd door te investeren in de didactische vaardigheden van leraren. ‘Hoe geef je goed les is een vraag die altijd relevant is; of er nu wel of geen lockdown is.’

Schooldirecteur Edo Giel van Jenaplan-school De Kring in Driebergen is niet van het klagerige soort. Hij heeft een broertje dood aan de term ‘onderwijsachterstand’ dat nu vaak rondzingt als het over online lesgeven gaat. ‘Onderwijsachterstand klinkt als een voldongen en verkrampend feit dat zich een drama voltrekt dat niet meer is recht te zetten. Dat is niet de werkelijkheid zoals wij die op onze school ervaren. Er is sprake van leervertraging. En die is binnen de perken te houden als we afstandsonderwijs beter inrichten.’

Zware wissel

Giel geeft leiding aan een school met ruim 260 leerlingen. Hij vertelt graag over zijn ervaringen met de impact van de lockdown. ‘Wat veel ouders vergeten is dat leraren ook zelf in een thuissituatie verkeren van een gezin met thuiswerkplicht. We krijgen ook nog de volledige noodopvang cadeau. In ons geval zijn dat vijftig leerlingen met extra aandacht die fysiek les moeten krijgen. Dat trekt een zware wissel op onze school.’

Online lesgeven legt flink wat druk op het team, ziet Giel. ‘Het vraagt veel van onze collega’s. De voorbereiding en uitvoering van online lessen kost extra tijd en energie. Het vraagt ook veel van ouders. Je merkt dat ouders langzamerhand veeleisender worden. Zij willen dat we hen ontzorgen. En we hebben te maken met tegenstrijdige ouderwensen. De ene ouder zegt: Hou op met je stuwmeer aan opdrachten en materialen. De andere ouder zegt: Er kan best wat meer bij.’

Ter relativering vertelt de schooldirecteur tussen neus en lippen door een anekdote: ‘Mijn vader van 87 zei laatst: In de oorlog hebben we drie jaar geen school gehad, maar daar heb ik mijn latere leven echt geen last van gehad. Het is goed gekomen met me.’

Onderwijskwaliteit

Maar dat alles betekent niet dat de Driebergse schooldirecteur de onderwijskwaliteit uit het oog verliest. Hij had voor het corona-tijdperk al ingezet op een traject om extra aandacht te geven aan het didactisch handelen van leraren. ‘Hoe geef je goed les is een vraag die altijd relevant is; of er nu wel of geen lockdown bestaat. Ook in een digitale lesomgeving zijn leraren geholpen met handreikingen om de kwaliteit van hun lessen te verbeteren.’

De Kring riep de hulp in van de ervaren onderwijsadviseur Simone Kessels van Expertis. Ze gaf een teamtraining over het geven van goede instructies en deed een ronde lesbezoeken. Daardoor kent ze alle leraren.

Digitaal lesbezoek

In de tweede lockdown begon ze met digitaal lesbezoek, waarbij leraren feedback krijgen. ‘De meeste collega’s hebben de basis van de digitale lesvaardigheden onder de knie. Dit willen we verdiepen door met elkaar te bedenken of de manier waarop leraren hun les organiseren effectief is en wat er effectiever kan.’ Hoewel sommige leraren even moesten slikken, zijn ze blij met de extra aandacht.

Over haar aanpak vertelt Simone : ‘Ik bekijk samen met de bouwcoördinatoren instructielessen van een half uur. Van tevoren hebben we observatiepunten afgesproken, aangevuld met  de persoonlijke leervraag. Aansluitend op de lesdag voeren we online het nagesprek. Voor de school maak ik een algemeen samenvattend verslag. De bevindingen van de lesbezoeken neem ik dan weer mee in de training met het team.’

Hardop voordoen

‘Onderwijs op afstand vraagt veel geduld en creativiteit. Ik ben me daarvan bewust en ik doe een poging om hen daarbij te helpen door aan te zetten tot reflectie op het eigen handelen en het geven van tips’, vertelt Kessels. Met name in het geven van een duidelijke instructie in de online omgeving, valt vaak winst te behalen.

‘Onderwijs op afstand vraagt andere vaardigheden. Het expliciet hardop voordoen is cruciaal. Het vraagt ook nadrukkelijke inzet op het activeren van leerlingen. De inzet van digitale wisbordjes werkt bijvoorbeeld goed.’ Directeur Edo hecht waarde aan de beurtstokjes, ‘Elk kind wil gezien worden; ook in een online omgeving. En de ijslollystokjes-methode zorgt voor routines die goed zijn voor het kind.’

Steunende rol

In de digitale les sta je als leraar nog meer in het middelpunt. Simone is zich daarvan bewust en kiest voor een coachend steunende rol bij leraren met wie ze optrekt. ‘Ik vraag altijd om een persoonlijk ontwikkelpunt en ik stel veel vragen. Ik merk dat deze vorm van begeleiding leerkrachten echt verder helpt en dat het niet als extra druk wordt ervaren.’

Zowel onderwijsadviseur Simone als schooldirecteur Edo slaken allebei een zucht van verlichting dat ondanks de corona-beperkingen de verbetering van onderwijskwaliteit aandacht heeft. ‘Als je leraren ruimte geeft voor zelfreflectie en ontwikkeling, worden de leerlingen daar uiteindelijk beter van en zijzelf ook. Dan verkleinen we de leervertraging door het afstandsonderwijs.’